Άνθρωποι που συνεργάστηκαν στενά με τους δύο ηγέτες, ακαδημαϊκοί και στελέχη του ΠαΣοΚ και της ΝΔ μας βοηθούν να μεταφέρουμε τη σπίθα της σκέψης τους στο παρόν ομιχλώδες τοπίο.
ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ
Τι θα έλεγε στη Μέρκελ
Προτού απαντήσει κάποιος στο ερώτημα αν είναι ο Ευάγγελος Βενιζέλος ή – ακόμη περισσότερο – ο Αλέξης Τσίπρας ο νέος Ανδρέας Παπανδρέου, αξίζει να αναρωτηθεί τούτο: Είναι η Ανγκελα Μέρκελ η νέα Μάργκαρετ Θάτσερ; Κανείς δεν μπορεί να κάνει τη συγκεκριμένη αντιπαραβολή με βεβαιότητα, καθώς η γερμανίδα καγκελάριος επιδιώκει να εφαρμοστεί κάτι παρόμοιο με το θατσερικό δόγμα σε μια χώρα διαφορετική από εκείνη που πράγματι διοικεί. Περισσότερη λιτότητα, μικρότερο Δημόσιο, πιο αδύναμα συνδικάτα, αδιαφορία για τους άνεργους νέους και καταστολή με κάθε τρόπο υπαγόρευε το μανιφέστο της αλλοτινής σιδηράς κυρίας του Λονδίνου.
Επομένως, το ερώτημα προβάλλει με σχετική ευκρίνεια: Αν μια σύγχρονη Θάτσερ – δίχως τις κομψές καρφίτσες στο πέτο – αποφάσισε να ασχοληθεί με τη γειτονιά μας, υπάρχει ο έλληνας πολιτικός που θα μπορούσε να τη «χαλιναγωγήσει» προς όφελός του; Δεν είναι σαφές αν αυτός ο πολιτικός βρίσκεται ανάμεσά μας σήμερα. Ωστόσο, έχει περάσει από την Ελλάδα ο ηγέτης εκείνος που κατάφερνε να την εξοργίζει με απολαυστικό τρόπο, αλλά και να έχει την προσοχή της πρωτότυπης Μάγκι σε κάθε συνάντησή τους· ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Η ταμπακιέρα και η Θάτσερ
«Είναι γνωστό ότι η Μάργκαρετ Θάτσερ αναγνώριζε τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον τρόπο με τον οποίο εκείνος ασκούσε πολιτική και επέβαλλε τις απόψεις του» σημειώνει ο πρώην υπουργός του ΠαΣοΚ, Τηλέμαχος Χυτήρης. Σύμφωνα με αρχεία του Φόρεϊν Οφις που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας (τα ίδια που είχαν χαρακτηρίσει τον Ανδρέα «γλυκομίλητο διάβολο»), η πρώτη επαφή των δύο πολιτικών έγινε στο Λονδίνο το 1980. Τότε το ΠαΣοΚ παρουσίαζε προοπτική να κυβερνήσει και ο Ανδρέας, στο πλαίσιο της ευφυούς ρεαλπολιτίκ που ασκούσε, επιχείρησε να «μαζέψει» το αντιδυτικό προφίλ του, μόλις τρία χρόνια αφότου είχε επαινέσει δημόσια τον Ιντί Αμίν! Κάπως έτσι προέβη σε επίσημη επίσκεψη στην πρωτεύουσα του τραπεζικού καπιταλισμού και η Θάτσερ δέχθηκε να τον συναντήσει έχοντας κατά νου κυρίως δυνητικές εμπορικές συμφωνίες με βρετανικές εταιρείες.
Μετά την πρώτη ψυχρή γνωριμία, ακολούθησαν ακόμη περισσότερη τριβή και κόντρα του Ανδρέα με την ιδιοσυγκρασιακή Βρετανή, που μάλιστα γέννησε διασκεδαστικές ιστορίες οι οποίες είδαν το φως της δημοσιότητας και ανακλούν θαυμάσια τον larger than life τρόπο του έλληνα ηγέτη: Σε κάποια Σύνοδο Κορυφής η Θάτσερ ζήτησε από τον Ανδρέα με έντονο ύφος να κλείσει το κασετοφωνάκι του καθώς η συνομιλία ήταν απόρρητη, μόνο που το σκούρο παραλληλόγραμμο κουτί ήταν μονάχα η ταμπακιέρα για τα πούρα του – εκείνος της ξεκαθάρισε ότι δεν είναι κατάσκοπος και μάλιστα ότι τα πούρα είναι λονδρέζικα. Καθώς η Μάγκι, στο πλαίσιο της βρετανικής προεδρίας της τότε ΕΟΚ, είχε κανονίσει να πάρει πρωινό μαζί με τον Ανδρέα, εκείνος δεν έκανε τον κόπο να ρυθμίσει το ξυπνητήρι· νωρίτερα εκείνη είχε σνομπάρει τη σοσιαλιστική Ελλάδα, αποφασίζοντας να είναι η μόνη χώρα που δεν θα επισκεπτόταν στο πλαίσιο της προεδρίας της.
Ο χειρισμός του «Σισμίκ» το 1987
«Ο Ανδρέας ήξερε την αξία που έχει το timing στην πολιτική» λέει ο Τηλέμαχος Χυτήρης. «Μπήκε στην ενωμένη Ευρώπη κριτικάροντάς τη για να μπορεί να διαπραγματευτεί και να πετύχει τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα, για να καταφέρει κάποια σύγκλιση μεταξύ Βορρά και Νότου. Ηταν ένας πολιτικός από την τελευταία τρίχα της κεφαλής του ως τα πόδια, είχε μια στέρεη πολιτική διαμόρφωση και απόλυτη γνώση της μεγάλης εικόνας, του τι γίνεται στον κόσμο. Γνώριζε ακριβώς πώς πολιτεύονταν και τι επεδίωκαν οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής και ήξερε τι ήθελε να πετύχει». Από τη Συμφωνία των Εξι για τα αντιπυρηνικά, ως τις στενότατες σχέσεις του με τις ΗΠΑ, το Κρεμλίνο, τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και με τον Τρίτο Κόσμο, ο Ανδρέας διαμόρφωνε συνεχώς συμμαχίες, συμμετείχε σε μια παγκόσμια πολιτική ζύμωση. Παρακολουθούσε τον κόσμο να αλλάζει μέρα με την ημέρα και «στο τέλος αξιοποιούσε τις συμμαχίες και την πληροφόρηση προς όφελος της Ελλάδας», όπως αναφέρει στέλεχος του ΠαΣοΚ.
Την πιο μαεστρική αποτύπωση αποτελεί ασφαλώς ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίστηκε την κρίση με το τουρκικό πλοίο «Σισμίκ» που θα εξερευνούσε το Β. Αιγαίο. Βρισκόταν σε διαρκή επικοινωνία με τις ΗΠΑ και με το ανατολικό μπλοκ, ο στρατός ήταν έτοιμος για πόλεμο με ακμαίο ηθικό, η Ελλάδα κέρδισε τη μάχη των εντυπώσεων και τελικώς ο μόνος πόλεμος που έγινε ήταν εκείνος στα ράφια των σουπερμάρκετ από φοβισμένους πολίτες που αναζητούσαν τρόφιμα για τις δύσκολες ημέρες που τελικώς δεν ήρθαν. Μάλλον υπάρχει μια αντιστοιχία των τελευταίων με όσους σήμερα σπεύδουν πανικόβλητοι να στείλουν στο εξωτερικό τις καταθέσεις τους, δίχως να είναι βέβαιο αν έχει αποφευχθεί ο «πόλεμος» αυτή τη φορά.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε χρησιμοποιήσει τον χαρακτηρισμό tightrope walking (σχοινοβασία) για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο ο Παπανδρέου ασκούσε εξωτερική πολιτική. Είναι σαφές ότι μια αντίστοιχη εξισορρόπηση ανάμεσα σε παγκόσμιες δυνάμεις θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη στη σημερινή συγκυρία, καθώς τα γεγονότα ξεπερνούν το ένα μετά το άλλο τις κινήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Eurogroup. «Οσοι ζητούν να δεθούμε χωρίς όρους στο άρμα της Ρωσίας ή της Κίνας κινδυνολογούν και όσοι επιμένουν η Ελλάδα να στραφεί προς τις πληγωμένες ΗΠΑ εθελοτυφλούν, όμως είναι σίγουρο ότι ο Ανδρέας θα επιζητούσε τη σύνθεση γεωπολιτικών συμφερόντων προκειμένου να ξεπεραστεί η παρούσα κρίση» λέει ιστορικό στέλεχος του ΠαΣοΚ. Αραγε, ο Ανδρέας θα συνεργαζόταν σήμερα με τον Ούγκο Τσάβες ή με τον Εβο Μοράλες;
Τι πίστευε για την ΟΝΕ
Είναι ρουτίνα το να καταλογίζονται σήμερα στον Ανδρέα Παπανδρέου σπάταλη δημοσιονομική διαχείριση καθώς και οι απαρχές του μεταπολιτευτικού πελατειακού κράτους. Ωστόσο, πολλοί ξεχνούν ότι ήταν πρωθυπουργός μιας Ελλάδας που μπορούσε να κόβει δραχμές και να κάνει ελεύθερες εκλογές· ταυτοχρόνως! Ακόμη, το 1987, στο πλαίσιο πολιτικής λιτότητας – υπουργός Εθνικής Οικονομίας ήταν ο Κώστας Σημίτης – επιτέθηκε στα συνδικάτα και στα ρετιρέ των δημοσίων οργανισμών χωρίς να έχει μεγάλες απώλειες σε δημοτικότητα. Το ίδιο συνέβη και κατά την κρίση της δραχμής το 1993-94. «Ισως ο Ανδρέας να μην ήταν η ενωτική, σιωπηλή, συνετή φιγούρα που ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, μα γνώριζε πώς να κυβερνάει και να διαχειρίζεται τις καταστάσεις» λέει πρώην υπουργός του ΠαΣοΚ.
Η τελευταία Σύνοδος Κορυφής στην οποία παρευρέθη ο Ανδρέας ήταν τον Ιούνιο του 1995 στις Κάννες. «Τότε άλλαζε ο κόσμος» θυμάται ο Τηλέμαχος Χυτήρης. «Η πολιτική του Ρίγκαν είχε αλλάξει την οικονομική πορεία της Δύσης, επιβάλλοντας την αγορά επί της πολιτικής. Ο Ανδρέας διείδε την τάση στις Κάννες, γι' αυτό και επεδίωξε την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ που ολοκληρώθηκε επί Σημίτη. Ετυχε τότε ο υπουργός Εξωτερικών να απουσιάζει και ζήτησε να μπω εγώ στη θέση του στη σύσκεψη. Παρατηρούσα τους πρωθυπουργούς της Ευρώπης: δεν ήταν καθόλου προσεκτικοί, κατά τη διάρκεια των εισηγήσεων μιλούσαν με τον διπλανό τους. Οταν μίλησε ο Ανδρέας, παρατήρησα ότι όλοι κρατούσαν σημειώσεις και ήταν ασυνήθιστα προσεκτικοί. Θεώρησα σωστό να του μεταφέρω την παρατήρησή μου. "Μην αυταπατάσαι", απάντησε, "λείπουν ο Μιτεράν, ο Ντελόρ, ο Γκονζάλες... Τους ενδιαφέρει να μάθουν πόσο αντέχω ακόμη. Είμαι ο τελευταίος των Μοϊκανών"». Επειτα από πολύ καιρό, μοιάζει να υπάρχει ξανά σπουδαία ζήτηση για Μοϊκανούς.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ:
«Λέγε λίγα, κάνε περισσότερα»
Η μοίρα του Κωνσταντίνου Καραμανλή (όπως και εκείνη της Ελλάδας) τον ήθελε να αναλαμβάνει να κυβερνήσει τη χώρα πάντοτε ύστερα από περιόδους αναταραχών και πολιτικής αστάθειας. Η σημερινή συγκυρία ίσως αντικειμενικά να μην έχει πολλά κοινά με εκείνες, αλλά διαθέτει αντίστοιχη ένταση. «Ηρθε ένας άνθρωπος μόνος και ορκίστηκε μόνος επάνω στο τίποτα» έχει παρατηρήσει ο Γεώργιος Μαύρος για την άφιξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην Ελλάδα το 1974. Και πάνω στο ρημαγμένο τίποτα που άφησαν μια στρατιωτική δικτατορία και η κυπριακή τραγωδία, εκείνος ξεκίνησε με μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας και στη συνέχεια οικοδόμησε μια ευρωπαϊκή χώρα. Πώς το έκανε; «Το πιο σημαντικό που έκανα το 1974 ήταν η ταχύτητα των αποφάσεων» έχει πει ο Καραμανλής σε έμπειρο συνομιλητή του. «Χωρίς αυτή την ταχύτητα θα είχε περάσει από πάνω που το πεζοδρόμιο». Θα βρεθεί άραγε ο Αντώνης Σαμαράς να επιχειρήσει έναν αντίστοιχο άθλο μετά τις εκλογές;
«"Μαθήματα" θα ήταν δύσκολο να υπάρξουν για την ηγεσία της σημερινής Κεντροδεξιάς, δεδομένου ότι τα γεγονότα δεν επαναλαμβάνονται τα ίδια υπό διαφορετικές συνθήκες» σημειώνει ο ακαδημαϊκός, γενικός διευθυντής του Ιδρύματος Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής και βιογράφος του πολιτικού άνδρα, Κωνσταντίνος Σβολόπουλος. Στην πολιτική βιογραφία του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που κυκλοφόρησε προσφάτως (εκδ. Ικαρος), ο ακαδημαϊκός αναφέρεται στο δημοφιλές στερεότυπο που θέλει τον Ανδρέα Παπανδρέου να είναι ο «παίκτης» και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να είναι ο «σώφρων» πολιτικός. «Εσπευσα να εντάξω την Ελλάδα στην ΕΟΚ το 1980, επειδή έβλεπα ότι ερχόταν ο Ανδρέας και φοβόμουν ότι εκείνος δεν θα το έκανε» φέρεται να έχει πει ο εθνάρχης σε συνομιλητή του.
Πράγματι, ο Καραμανλής, οχυρωμένος πίσω από το δόγμα «Ανήκομεν εις την Δύσιν», αποφεύγει τις ιδεολογικού τύπου δηλώσεις και τις μεγάλες συγκεντρώσεις. Αναλώνει την ενέργειά του με αξιοθαύμαστη αφοσίωση στο έργο του. Υπήρξε επίμονος, σαν να τον κινητοποιούσε κάποιο εφηβικό άγχος. «Είχε τον περισσότερο καιρό προσηλωμένα τα μάτια του σε ένα σημείο, στοχαζόταν επίμονα, καθολικά, με όλες τις πνευματικές δυνάμεις του σε συναγερμό, με απόλυτη κυριαρχία στις μικρές κινήσεις του» τον περιγράφει ο Παναγιώτης Λαμπρίας κατά την πτήση του από το Παρίσι προς την Αθήνα την 24η Ιουλίου 1974. Οι συζητήσεις για το ευρωπαϊκό μέλλον της Ελλάδας, τις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους που θα ακολουθήσουν μετά τις εκλογές και για το τι μπορεί να εγγυηθεί ο Αντώνης Σαμαράς, φέρνουν στον νου τα παραπάνω περιστατικά.
«Επιδίωξε και μακροπρόθεσμα πέτυχε την οικονομική ανόρθωση της Ελλάδας και την έξοδό της από την υποανάπτυξη» λέει ο Κωνσταντίνος Σβολόπουλος. «Εκείνο που μπορούν να μάθουν οι έλληνες πολιτευτές σήμερα από τον πολιτικό της Δεξιάς είναι να λένε λίγα και να κάνουν περισσότερα» σημειώνει στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας. Στις υπουργικές θητείες του πριν από τη δικτατορία, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε προλάβει να συγκρουστεί με τη βρετανική εταιρεία παροχής ηλεκτρισμού Πάουερ και, ως εκ τούτου, με τη βρετανική κυβέρνηση, καταγγέλλοντας τις κατοχικές συμβάσεις και σημειώνοντας ότι «αν δεν εξασφαλιζόταν άφθονη και φθηνή ηλεκτρική ενέργεια, ήταν αδύνατη η βιομηχανική πρόοδος». Η κάθετη στάση τού στοίχισε το υπουργείο του, αλλά μετά κατάφερε να ανοικοδομήσει το δίκτυο μεταφορών της ελληνικής επικράτειας από το αντίστοιχο πόστο, να δώσει ώθηση στην καπνοβιομηχανία και να κοινοποιήσει την α λα New Deal προτροπή του «Χτίστε, χτίστε, χτίστε». «Οι προσπάθειές του ήταν πάντοτε μακροχρόνιες, επίμονες, σιωπηλές και ιδεολογικά νηφάλιες. Οπως για κανέναν, έτσι και για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή δεν υπήρχαν μαγικές λύσεις» αναφέρει ο πρώην βουλευτής.
Η συνομιλία με τον Ζίβκοφ
«Το σημείο συνάντησης όλων των προοδευτικών και υγιών στοιχείων της χώρας»: Ετσι είχε περιγράψει την ΕΡΕ ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αποφεύγοντας να χρησιμοποιήσει τη λέξη «Δεξιά». Σύμφωνα με άλλες δηλώσεις που φέρεται να έχει κάνει, επιθυμούσε η Νέα Δημοκρατία να εκτείνεται από τους οπαδούς της Δεξιάς ως τις παρυφές της Κεντροαριστεράς. Αν και ο ίδιος προερχόταν από το Λαϊκό Κόμμα, δηλαδή από την αντιβενιζελική παράταξη, πάντοτε υιοθετούσε μετριοπαθή διαλεκτική και κρατούσε αποστάσεις από τον ακραίο λόγο. Ο Αντώνης Σαμαράς, ύστερα από μια περίοδο εσωστρέφειας ως αρχηγός της ΝΔ, μετά τις εκλογές της 6ης Μαΐου υιοθέτησε διαφορετική στρατηγική, ενσωματώνοντας στο κόμμα την Ντόρα Μπακογιάννη και πρώην βουλευτές του ΛΑΟΣ. Οι πιο ενθουσιώδεις αναφέρθηκαν σε ενωτικές κινήσεις, ενώ οι πιο καχύποπτοι βρήκαν τη «διεύρυνση» απότομη.
«Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επιδίωξε την επικράτηση μιας δημοκρατίας που η χώρα δεν είχε, ως τότε, γνωρίσει και η νομιμοποίηση του ΚΚΕ μετά τη Μεταπολίτευση ήταν μέρος αυτού του επιτεύγματος» επισημαίνει ο Κωνσταντίνος Σβολόπουλος. Ηδη από την πρώτη πρωθυπουργική θητεία του είχε φροντίσει να κάνει επισκέψεις στα Βαλκάνια – ακόμη και στην κομμουνιστική Βουλγαρία, όπου ο Τοντόρ Ζίβκοφ παρατήρησε πως «θαυμάζω το θάρρος σας που επισκέπτεστε τη Βουλγαρία» και εκείνος αντέτεινε ότι «θα το θαυμάζατε περισσότερο αν γνωρίζατε ότι σε ηλικία πέντε ετών έφαγα ξύλο από τους Βουλγάρους», αναφερόμενος στην περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων. Εισηγήθηκε την αποφυλάκιση συνδικαλιστών και διέταξε δυσμενείς μεταθέσεις για τους πρωταίτιους του στρατιωτικού κινήματος ΙΔΕΑ, που υπήρξε μήτρα της 21ης Απριλίου. Τα παραπάνω συνέβαιναν σε ένα δυτικό πλαίσιο, το οποίο κατακυρίευαν ο αντικομμουνισμός και ο μακαρθισμός κάθε τύπου. Επρόκειτο για ένα πλαίσιο στο οποίο ο Ιφικράτης Αμυράς, πρόσφατη πέτρα του σκανδάλου μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, θα αισθανόταν μάλλον άβολα.
«Η αίσθηση που αποκτούσε όποιος ερχόταν σε επαφή με τον Καραμανλή ήταν ότι ο άνθρωπος αυτός διακρινόταν από τη γνήσια αίσθηση αποστολής απέναντι στον τόπο και στον λαό» λέει ο Κωνσταντίνος Σβολόπουλος.
Η επιστολή του 1946
Ο Καραμανλής ήταν η αγέρωχη φιγούρα, ο ψηλός άνδρας που συνδύαζε πάντοτε άψογα το σακάκι του με το παντελόνι του, ο οποίος έως ότου παντρευτεί την Αμαλία Μεγαπάνου διέμενε στο δωμάτιό του στο κομψό Ξενοδοχείο των Αθηνών, στη συμβολή των οδών Κοραή και Σταδίου. Γευμάτιζε καθημερινά στο κοντινό εστιατόριο «του Τάσου» και διέθετε αβρούς τρόπους.
Επί των ημερών του ιδρύθηκε το Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι και διαμορφώθηκε από τον σπουδαίο Δημήτρη Πικιώνη ο χώρος γύρω από την Ακρόπολη. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν ένας γοητευτικός άνθρωπος με θαυμάσιο γούστο. Ασφαλώς, τίποτε συγκεκριμένο δεν μπορεί να ειπωθεί για το γούστο της Δεξιάς σήμερα, μα είναι βέβαιο ότι η μουσική του Σταμάτη Σπανουδάκη δεν θυμίζει εκείνη του Μάνου και ότι ο ρυθμός των νέων γραφείων του κόμματος στη λεωφόρο Συγγρού δεν παραπέμπει στον Πικιώνη.
Ωστόσο, η καλύτερη συμβουλή του Κωνσταντίνου Καραμανλή για όποιον πολιτεύεται σε τούτες τις εκλογές εμφανίζεται σε μια επιστολή του από το 1946, προς τον φίλο του δικηγόρο Γεώργιο Αβτζή. Αποκαρδιωμένος από τον Εμφύλιο που μαίνεται στη χώρα, σκιαγραφεί τις αρχές που αργότερα καθόρισαν την πολιτική σταδιοδρομία του: «Πρέπει συνεπώς με την ευκαιρία της προσεχούς εκλογής να δημιουργήσωμε τις προϋποθέσεις μιας υγιούς εξελίξεως της πολιτικής μας ζωής· εξελίξεως που θα οδηγήση στη δημιουργία καταστάσεων ικανών να απαλλάξουν τον κόσμο από την ανάγκη του ν' ακολουθή κόμματα που δεν τον εμπνέουν και ν' αφαιρέσουν από το πεζοδρόμιο το μονοπώλιο του νέου και προοδευτικού. Μ' άλλα λόγια, πρέπει να πολιτευτούμε, με την προοπτική να καταστήσουμε μετεκλογικώς την πολιτική μας ζωή φυσιολογική και να την απαλλάξουμε από τα παλιά της συμπλέγματα. Δεν πρέπει ν' αφεθή ακίνδυνα ο κόσμος να κάνη και στο μέλλον τις επιλογές του με τον τρόπο που παίρνει το καθαρτικό του».
Νικολαΐδης Ηλίας
dailynews24.gr
dailynews24.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου