Αμφίπολη! Είναι άραγε αυτός;

*του δασκάλου Γρηγόρη Γιοβανόπουλου

Τον τελευταίο καιρό  το γεγονός που μονοπωλεί τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, τα ρεπορτάζ ή τις αναρτήσεις στο διαδίκτυο είναι η ανακάλυψη του (ασύλητου) εντυπωσιακού μακεδονικού τάφου στην Αμφίπολη. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακότατο μνημείο μοναδικό στον Ελληνικό χώρο. Η παρουσία του Πρωθυπουργού στο χώρο των ανασκαφών και η δήλωσή του πως « κάτι σπουδαίο υπάρχει εκεί» πυροδότησε τη φαντασία και τις συζητήσεις  σε όλα τα επίπεδα.

Σίγουρα είναι ένα μνημείο επιφανέστατου ανθρώπου και η κατασκευή του αναγεται στο 325- 300 π. Χ. {ποιος άραγε ήταν αυτός ο επιφανέστατος άνδρας που πέθανε εκείνη την εποχή . Στη σκέψη όλων αυτόματα έρχεται το όνομα του μεγαλύτερου των μεγάλων. Αλέξανδρος. Το όνομα που αιώνες τώρα γοητεύει τη φαντασία όλων των Ελλήνων (και όχι μόνο).

Το ζήτημα όμως κάθε άλλο από απλό είναι γιατί εκτός από την απαραίτητα αργή πορεία των ανασκαφών τα μέχρι στιγμής ιστορικά δεδομένα συνηγορούν με την άποψη πως ο μεγάλος στρατηλάτης θάφτηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Μέχρι οι ικανότατοι Αρχαιολόγοι μας  μας ανακοινώσουν τα πορίσματά τους ας κάνουμε μια βουτιά στο παρελθόν για να δούμε τι συνέβη εκείνο το καλοκαίρι του 323 π.Χ. στην Ανατολή αλλά και να μνημονεύσουμε αυτό που με πάθος υποστηρίζει ο μεγάλος Έλληνας Ιστορικός και συγγραφέας Σαράντος Καργάκος. 

Ας δούμε όμως  μερικά σημαντικά γεγονότα από τη δράση αυτού του Μεγάλου ανθρώπου μέχρι την τελευταία μέρα της ζωής του:

·     Την άνοιξη του 334 π.Χ. πέρασε τον Ελλήσποντο με στρατό 30.000 πεζών και 5.000  ιππέων, ενώ ο στόλος του απαρτιζόταν από 160 πλοία. Οι προμήθειες έφταναν για 30 μέρες και οι οικονομικοί πόροι ανέρχονταν περίπου στα 70 χρυσά τάλαντα..

·    Τον Μάιο του 334 π.Χ.  νικά τον περσικό στρατό στη  μάχη του Γρανικού. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος κινδύνευσε  και σώθηκε από τον Κλείτο.

·      Το Νοέμβρη του 333 π.Χ.  στην αμμώδη πεδιάδα της Ισσού νικά ξανά τον Περσικό στρατό και αιχμαλωτίζει την οικογένεια του Δαρείου.

·      Στις 1 Οκτωβρίου του 331 π. Χ. στη μάχη των Γαυγαμήλων νικά τον τεράστιο Περσικό στρατό και δίνει τη χαριστικά βολή στη περσικό κράτος και την δυναστεία των Αχαιμενιδών. 

·    την άνοιξη του 327 π.Χ. ξεκίνησε για την κατάκτηση της Ινδικής χερσονήσου και  τον Ιούλιο του 326 π.Χ.,πέρασε τον Υδάσπη ποταμό και νλικησε τον Ινδό Βασιλιά Πώρο.

·     Το φθινόπωρο του 326 π.Χ  στη δεξιά όχθη του Ύφασι ποταμού κοντά στο σημερινό Γκουρντασπούρ  τερματίστηκε η προς Ανατολάς εκστρατεία του Αλεξάνδρου.

·    Την Άνοιξη  του 324 π.Χ επιστρέφει στη Βαβυλώνα την οποία σχεδιάζει να κάνει πρωτεύουσα του αχανούς κράτους του. Του μένει μόνο ένας χρόνος ζωής ακόμη.

    

Ο Αλέξανδρος πεθαίνοντας όταν ρωτήθηκε σε ποιον «την βασιλείαν απολείπειν;» αποκρίθηκε «τω κρατιστω» προσθέτοντας ότι «μεγα επιταφιον αγωνα ορα εφ’ αυτω εσόμενον» και φυσικά δεν έπεσε έξω. Οι επίγονοί του επιδόθηκαν σε ανεξάντλητους ελφύλιους πολέμους για πολλά χρόνια . Μόνο μετά τη μάχη στην Ιψό της Φρυγίας τον Αύγουστο του 301 π.Χ δημιουργήθηκε μια σχετική ισορροπία ανάμεσα στα νέα κράτη των διαδόχων του Αλεξάνδρου.

Ας επανέλθουμε όμως στο θάνατο του μεγάλου στρατηλάτη. Όταν στις 13 Ιουνίου του 323 π.Χ. σταμάτησε η αναπνοή του Αλεξάνδρου ,σταμάτησε στιγμιαία και η αναπνοή της ίδιας της ιστορίας . Κανείς δεν ταυτίστηκε με την παγκόσμια ιστορία όσο ο Αλέξανδρος  . Δημιούργησε ιστορία  και πέρασε στη σφαίρα του θρύλου. Υπάρχει στους θρύλους όλων σχεδόν των λαών του γνωστού τότε κόσμου. Είναι ο μόνος κατακτητής που λατρεύτηκε από τους λαούς που κατέκτησε (η κατάκτηση βέβαια δεν έγινε αναίμακτα).

Όταν έγινε γνωστός ο θάνατός του Έλληνες και βάρβαροι  ξέσπασαν σε πρωτάκουστο θρήνο. Όταν η Σιζύγαμβις η μητέρα του Δαρείου που είχε αιχμαλωτιστεί μετά τη μάχη στην Ισσό , έμαθε πως ο Αλέξανδρος δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή , αρνήθηκε να βάλει τροφή στο  στόμα της και μετά από πέντε ημέρες πέθανε. Αυτή που άντεξε το θάνατο και την καταστροφή του γιου της  δεν άντεξε το θάνατο αυτού που ήταν η αιτία αυτής της καταστροφής.  Αυτό ήταν το μεγαλείο της προσωπικότητας του Αλεξάνδρου.

Ο άνθρωπος για τον οποίο ο Πλούταρχος είχε γράψει πως θεωρούσε «του νικάν τους πολεμίους το κρατείν εαυτού βασιλικότερον» (Αθ. Καλογερόπουλου : «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» τον Δ’ σελ 213) δεν υπήρχε πια.  «Το πένθος  ξεπέρασε τα τείχη της Βαβυλώνας και σαν νάταν κύμα μιας μεγάλης και απροσδόκητης παλίρροιας εξαπλώθηκε παντού»  γράφει ο μεγάλος Π. Κανελλόπουλος στο έργοτου «Από το Μαραθώνα στην Πύδνα». Οι προεκτάσεις του θανάτου του Αλεξάνδρου για τον Ελληνισμό αλλά και για όλον τον τότε γνωστό κόσμο ήταν απεριόριστες .

Όμως υπάρχει και η άλλη, η αμείλικτη πλευρά όλων εκείνων που μακριά από τα  μεγάλα οράματα του Αλεξάνδρου  περί  ενώσεως όλων των λαών  περί οικουμενικότητας , περί ανεκτικότητας , εποφθαλμιούσαν εξουσία , χρήματα , δόξα. Έτσι όταν « Τη ….Τρίτη φθίνοντος προς δείλην « του μηνός Δαισίου πέθανε ο Αλέξανδρος ,στη Βαβυλώνα ήταν συγκεντρωμένα τα βασιλικά στρατεύματα για την εκστρατεία της Αραβίας. Ανώτατος αξιωματούχος του κράτους ήταν τότε ο Περδίκκας ο οποίος είχε διαδεχθεί τον Ηφαιστίωνα στη θέση του Χιλίαρχου. Αυτός κάλεσε τους σωματοφύλακες και τους άλλους αξιωματούχους , αλλά και φίλους του Αλεξάνδρου για να αποφασίσουν για τη διαδοχή της βασιλείας . Η γνώμη του Περδίκκα ήταν να περιμένουν  τον τοκετό της Ρωξάνης με την ελπίδα πως θα είναι αγόρι για να διαδεχθεί αυτό το νεκρό  πατέρα του. Βέβαια είχε υστεροβουλία η στάση του αυτή καθώς ως κάτοχος της βασιλικής σφραγίδας είχε το υψηλότερο αξίωμα του κράτους.

Άλλοι υποστήριξαν τα δικαιώματα του Φίλιππου Αρριδαίου , ενώ άλλοι υποστήριξαν ότι δεν είναι μόνο η βασιλική καταγωγή που κάνει τους Βασιλείς αλλά κυρίως η ικανότητα. Η αναπόφευκτη ρήξη αποφεύχθηκε με συμβιβαστική πρόταση του Πείθωνα με την οποία ο Περδίκκας και ο Λεοννάτος ορίζονταν «επίτροποι» του παιδιού που θα γεννούσε η Ρωξάνη ενώ ο Αντίπατρος και ο Κρατερός «στρατηγοί της Ευρώπης».

Η απόφαση όμως αυτή δεν είχε κανένα κύρος  καθώς σύμφωνα με το μακεδονικό έθιμο ο Βασιλιάς αναδεικνύονταν από το σύνολο των στρατευμένων Μακεδόνων. Έτσι η σύγκρουση φαίνονταν αναπόφευκτη . το αριστοκρατικό ιππικό στράφηκε κατά του πεζικού και οι στρατηγοί όλοι εναντίον όλων . Όταν τελείωσαν επιτέλους οι συγκρούσεις σκέφτηκαν  πως ο Αλέξανδρος ακόμη βρίσκονταν στο νεκρικό κρεβάτι χωρίς κανείς να φροντίσει για τα απαραίτητα της κηδείας. Είχαν περάσει όμως αρκετές ημέρες από το θάνατό του και όλοι πίστευαν πως θα έχει αρχίσει να αποσυντίθεται. Όταν όμως οι Αιγύπτιοι και  Χαλδαίοι ιερείς τον πλησίασαν είδαν πως είχε χρώμα ροδαλό και το σώμα του απέπνεε άρωμα. Αρχικά φοβήθηκαν να τον πλησιάσουν , αλλά αργότερα ξεκίνησαν τις διαδικασίες ταρίχευσης του σώματος. Αποφασίστηκε τότε να μεταφερθεί ο νεκρός είτε στη Μακεδονία είτε κατ’ άλλους στην Αλεξάνδρεια  . « Έτσι για τις ανάγκες της μεταφοράς κατασκευάστηκε μια τεράστια μεγαλοπρεπής άμαξα , μήκους 9 μέτρων …..την άμαξα έσερναν 64 λευκά άλογα. Πάνω στην άμαξα είχε τοποθετηθεί κομψός ναΐσκος μήκους 7 μέτρων και ύψους 6 μέτρων . Μέσα στο ναΐσκο βρισκόταν η σορός του βασιλιά σε χρυσό φέρετρο πάνω στο οποίο βρισκόταν πολεμική σημαία και δίπλα τα όπλα του Αλεξάνδρου….. η οροφή του ναΐσκου στηρίζονταν σε 18 κολόνες . Η άμαξα κυλούσε σε 4 τροχούς . Το γενικό πρόσταγμα είχε ο σατράπης της φρυγίας  Αρριδαίος . Τόσο η άμαξα ,όσο και ο ναΐσκος ήταν πραγματικά κμψοτεχνήματα από ξύλο σκαλισμένο από της καλύτερους γλύπτες της εποχής» (Νίκος Ηλία Βρυώνης: « Μέγας Αλέξανδρος , ο άνθρωπος, ο βασιλιάς , ο στρατηλάτης». Ηράκλειο Αττικής 2011 σ. 126). 

Για να ετοιμαστεί αυτή η άμαξα σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς πέρασαν δύο χρόνια. Στο διάστημα αυτό το σώμα του Αλεξάνδρου παρέμενε ταριχευμένο στη Βαβυλώνα. Όταν όλα ήταν έτοιμα η άμαξα ξεκίνησε την πορεία της προηγούνταν ειδικές μονάδες που ετοίμαζαν το δρόμο που θα περνούσε η αρμάμαξα η οποία διέθετε παρεμπιπτόντως ένα σύστημα πρώιμου αμορτισέρ. Ήταν μια πορεία  μεταθανάτιου θριάμβου καθώς παντού συνέρεαν τα πλήθη για να αποδώσουν τιμές στο μεγάλο νεκρό. Όταν μετά από περιπέτειες η άμαξα  έφτασε στην Αίγυπτο καθώς προηγήθηκαν συγκρούσεις ανάμεσα στα στρατεύματα του Πτολεμαίου και του Περδίκκα, ο Πτολεμαίος αρχικά το ενταφίασε στη Μέμφη και αργότερα σε μεγαλοπρεπές τέμενος στην Αλεξάνδρεια.

Υπάρχουν μαρτυρίες πως το σώμα υπήρχε μέχρι τη ρωμαϊκά εποχή , ο Ιούλιος Καίσαρ το επισκέφτηκε και το στεφάνωσε  με χρυσό στεφάνι , ο Καλιγούλας αφού τίμησε το νεκρό αφαίρεσε το χρυσό θώρακα αφήνοντας εκεί το δικό του, ο Σεπτήμιος  Σεβήρος έκρινε την πράξη ιερόσυλη και έδωσε εντολή να σφραγιστεί ο τάφος για να μην γίνουν παρόμοια περιστατικά  (Θ. Μ. Προβατάκης: «Μακεδονία- Αλέξανδρος» σ. 167).

Στο σήμερα τώρα οι ανακαλύψεις στην Αμφίπολη έχουν δημιουργήσει παγκόσμιο ενδιαφέρον καθώς και έξαψη της φαντασίας όλων των Ελλήνων . Φαντάζομαι ότι στο πίσω μέρος του μυαλού όλων υπάρχει ένα όνομα.  Αλέξανδρος. Λέτε να είναι αυτός; επαναλαμβάνουν συνεχώς όλοι αυτοί που συζητούν με έκδηλο ενδιαφέρον για το θέμα.

Ένας σημαντικός Έλληνας συγγραφέας (και όχι μόνο) δείχνει να είναι σίγουρος για τον ένοικο του τάφου. Ο γνωστός ιστορικός και συγγραφέας Σαράντος Καργάκος μίλησε για τη βεβαιότητά του ότι πρόκειται για τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου  παρά τις αντίθετες απόψεις άλλων αρχαιολόγων και ιστορικών. «Το μνημείο δείχνει ότι πρόκειται για τάφο επιφανέστατου ανδρός. Ποιος υπήρξε επιφανέστερος του Αλεξάνδρου;», τόνισε.

«Η Ολυμπιάδα δεν θα άφηνε το λείψανο του γιου της. Εδραιώνεται η πεποίθηση μου, ότι το προαίσθημα μου είναι αληθινό», πρόσθεσε, εξηγώντας ότι: «Το γεγονός ότι δεν πήγε στη Βαβυλώνα όπου το λείψανο του Αλεξάνδρου έμεινε δύο χρόνια εκεί ούτε παρακολούθησε τη μεταφορά του από την Αλεξάνδρεια στη Βαβυλώνα με κάνει να πιστεύω ότι με τρόπο μυστικό η γυναίκα αυτή που κυριάρχησε στη Μακεδονία μέχρι το 316 μπορεί να μετέφερε το λείψανο του γιου της στη Μακεδονία», είπε στο Alpha ο κ. Καργάκος. 

Δεν ξέρω αν ο κ. Σ. Καργάκος έχει δίκιο ,όμως διαβάζοντας το σημαντικότατο  τρίτομο έργο του "Μέγας

Ἀλέξανδρος: Ὁ Ἄνθρωπος Φαινόμενο", τόμος  Γ’είδα ότι  ο σπουδαίος αυτός  ιστορικός και συγγραφέας διατυπώνει ευθαρσώς  την άποψη του και γράφει εκεί το 2008. Αντιγράφω από τη σελίδα 214 του Γ’ τόμου: «Αν ο Αλέξανδρος ήταν μυστικιστής και ήθελε να ταφεί κοντά στον «πατέρα» του Άμμωνα , η μητέρα του , περισσότερο μυστικίστρια , θα τον ήθελε να ταφεί κοντά της και –υποθέτω- έναντι ισχυρών ανταλλαγμάτων προς τον Περδίκκα ή τον Πτολεμαίο του Λάγου μπορεί να μετέφερε τη σορό του στη Μακεδονία. Ο Λέων της Αμφιπόλεως που έχει κοινά τεχνοτροπικά στοιχεία με τον Λέοντα της  Χαιρώνειας , και τον οποίο βρληκαν Γάλλοι στρατιωτικοί μηχανικοί κατά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο , δεν είναι αυτοτελές μνημείο. Οι πέριξ αυτού διασκορπισμένοι και καλά πελεκημένοι λίθοι δείχνουν πως ήταν η κορωνίς ενός γιγάντιου ταφικού μνημείου , αντάξιο του μεγάλου στρατηλάτη. Πιθανώς εκεί.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ

 Σαράντος Καργάκος: "Μέγας Ἀλέξανδρος: Ὁ Ἄνθρωπος Φαινόμενο

Νίκος Ηλία Βρυώνης: « Μέγας Αλέξανδρος , ο άνθρωπος, ο βασιλιάς , ο στρατηλάτης

 Αθ. Καλογερόπουλου : «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους.

ARTHUR WEIGALL Μέγας Αλέξανδρος

Ηλία Κουλακιωτη :Η υπέρβαση των ορίων ενός Βασιλιά (ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ)