Τα κοινωνικά πρότυπα και η απελευθέρωση από αυτά

Από πολύ νωρίς όταν μία οικογένεια αρχίζει να δομείται και να αυξάνει σε μέλη, ασυνείδητα και χωρίς διευκρινήσεις απονέμονται σε κάθε μέλος αυτής και κάποιοι ρόλοι. Πέραν από τους δύο ξεκάθαρους που είναι η μαμά και ο μπαμπάς, τόσο από τους γονείς όσο και από τα αδέλφια προσδίδονται και κάποιοι άλλοι ρόλοι στα ανήλικα μέλη της οικογένειας.

Ένα παιδί χαρακτηρίζεται ως αντιδραστικό και ατίθασο, ως ο επαναστάτης ή ένα άλλο ως το καλό παιδί της οικογένειας, που λειτουργεί πάντα λογικά και είναι φρόνιμο.

Ταμπελοποίηση καθ’ όλη τη ζωή

Όσο αθώοι και αν μοιάζουν οι παραπάνω χαρακτηρισμοί, καλώς ή κακώς είναι ταμπέλες που στιγματίζουν ένα παιδί και το ακολουθούν σε όλη του τη ζωή, χωρίς να μπορεί να ξεφύγει εύκολα από αυτές. Αυτό συμβαίνει γιατί προέρχονται από τα δύο πιο ισχυρά πρότυπα ενός παιδιού, τους γονείς του, οι οποίοι έχουν τεράστια επιρροή επάνω του ειδικά στα πρώτα χρόνια της ζωής του. Γιατί μέσω της παρατήρησης και της μίμησης αυτών, οδηγείται σε εκμάθηση κοινωνικών συμπεριφορών και γνωριμίας με τον εαυτό του. Άλλωστε όλα αυτά συμβαίνουν σε μία ηλικία όπου η προσωπικότητα είναι ακόμα εύπλαστη και δομείται καθημερινά απορροφώντας εκατοντάδες ερεθίσματα από τον ευρύτερο περίγυρο του εκάστοτε παιδιού.

Ο ψυχισμός του «καλού παιδιού»

Επειδή λοιπόν συμβαίνει σε μία πολύ ευαίσθητη ηλικία και προέρχεται από δύο πολύ σημαντικά πρόσωπα της ζωής κάθε παιδιού, τους γονείς του, ό, τι ειπωθεί και όποιος χαρακτηρισμός ή ρόλος του δοθεί -συνειδητά ή ασυνείδητα- αυτός καταγράφεται και εντυπώνεται σε ένα πολύ βαθύ επίπεδο της προσωπικότητας ενός παιδιού. Έτσι, εάν ένα παιδί θεωρείται πάντα από τους γονείς του λογικό και φρόνιμο, όταν αυτό μεγαλώσει και ενηλικιωθεί, χωρίς να το καταλάβει, θα κινείται και θα πράττει πάντα βάσει αυτού του προτύπου.

Θεωρώντας ότι ένα "καλό παιδί" δεν επιτρέπεται να κάνει συγκεκριμένα πράγματα και επιλογές, θα οδηγεί μόνο του πλέον τον εαυτό του σε μονοπάτια που θα βασίζονται στις εσωτερικές φωνές του και στα πρότυπα που πλέον μόνος του συνεχίζει να αναπαραγάγει για τον εαυτό του. Αυτό έχει ως συνέπεια συχνά το άτομο να αυτοεγκλωβίζεται και να οδηγείται ακόμα και σε ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές ή νευρώσεις. Δεν είναι λίγες οι φορές μάλιστα όπου το παιδί αισθανόμενο ότι έχει αποτύχει να επιτελέσει επαρκώς τον ρόλο που του δόθηκε ή να εναντιώνεται αντιδρώντας σε αυτόν, να οδηγείται σε κατάθλιψη η οποία μπορεί να γίνει χρόνια και να το οδηγήσει σε έλλειψη αυτοπεποίθησης,  απομόνωση και αυτοπεριορισμό με αρνητικές συνέπειες για την εξέλιξή του.

Τα κοινωνικά πρότυπα και η απελευθέρωση από αυτά. Γκρεμίζοντας τις ταμπέλες

Το πόσο θα επιτρέψει ένα παιδί και στη συνέχεια ένας ενήλικας να παρεισφρήσουν στο μυαλό και την καρδιά του οι όποιες ταμπέλες, έχει να κάνει καθαρά με το πόσο θέλει το ίδιο το άτομο να λειτουργεί βάσει αυτών. Χρειάζεται ισχυρή θέληση και δύναμη χαρακτήρα για να γκρεμίσουμε τις επίπλαστες εικόνες που οι άλλοι έχουν χτίσει μέσα μας γιατί βρήκαν τον χώρο να το κάνουν.

Κοινωνικά πρότυπα

Και στο σημείο αυτό δεν γίνεται αναφορά μόνο για τα γονεϊκά πρότυπα. Και στη μετέπειτα ζωή μας όταν έχουμε μάθει να δίνουμε πολύ χώρο σε άλλους, να τοποθετούν σκέψεις και ιδέες στο μυαλό μας γιατί η αυτοεκτίμησή μας είναι χαμηλή. Τα λάθος πρότυπα, λοιπόν, μπορεί να προέρχονται από πολλούς τομείς της ζωής μας. Μπορεί να είναι οι δάσκαλοι που μας αποδίδουν χαρακτηρισμούς που δεν ταυτίζονται με την ψυχοσύνθεσή μας και μας πληγώνουν, μπορεί να είναι οι φίλοι μας που βλέπουν σε εμάς ό, τι επιθυμούν οι ίδιοι να δουν και όχι τον αληθινό εαυτό μας, μπορεί να είναι κάποιος συνεργάτης ή προϊστάμενος που μας υποτιμά συνεχίζοντας το μοτίβο που μας ακολουθεί από την παιδική μας ηλικία.

Τα κοινωνικά πρότυπα είναι εικόνες και σκέψεις που μας πληγώνουν και μας υποτιμούν. Αυτό όμως που ίσως έχουμε ξεχάσει είναι ότι κυκλοφορούν ελεύθερα στο νου μας και συχνά παίρνουν υπερβολικές διαστάσεις, αποκλειστικά και μόνο γιατί εμείς οι ίδιοι τους το έχουμε επιτρέψει. Ο νους μας ανήκει μόνο σε εμάς και όντας ενήλικοι πλέον έχουμε τον απόλυτο έλεγχό του. Εάν φυσικά το επιθυμούμε. Γιατί όπως σε πολλά άλλα ζητήματα έτσι και εδώ ο απεγκλωβισμός από ένα κοινωνικό πρότυπο που μας βαραίνει είναι κυρίως θέμα θέλησης.

Θα πρέπει να οδηγηθούμε με όποιον τρόπο είναι καταλληλότερος για εμάς σε έναν δρόμο βαθύτερης αυτογνωσίας με σκοπό την κατανόηση και την αποδοχή του εαυτού μας όπως ακριβώς είναι. Εάν αυτό αρχίσει να υλοποιείται σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο, τότε θα αρχίσουμε σταδιακά να συνειδητοποιούμε πόσο λάθος είναι να εξαρτάται η ζωή μας από τη γνώμη ή την εικόνα των άλλων για εμάς και θα αρχίσουμε να μας αγαπάμε για αυτό που είμαστε και όχι γι' αυτό που οι άλλοι θα ήθελαν να είμαστε. Έτσι σιγά σιγά τα πρότυπα που έχουμε επιτρέψει να διεισδύσουν στο μυαλό μας θα αρχίσουν να διαλύονται αφήνοντας χώρο στον εαυτό μας να τοποθετήσει εκεί όλες τις αληθινές ικανότητες και τα ταλέντα, ενώ πιθανώς κάποια από αυτά να μην τα έχουμε ανακαλύψει ακόμα.

www.flowmagazine.gr