Ελληνική δημοκρατία... 40 ετών

Σε ορισμένες χώρες της Βόρειας Ευρώπης η εκλογική άνοδος της Χρυσής Αυγής αποδίδεται στην υποτιθέμενα επισφαλή δημοκρατία της Ελλάδας λόγω της πρόσφατης ιστορίας της δικτατορίας. Σε μέσα ενημέρωσης από Βρετανία και Ολλανδία υπάρχουν άρθρα και συζητήσεις που ισχυρίζονται ότι ο μη δημοκρατικός 20ος αιώνας στην Ελλάδα (Μεταξάς 1936-1941, Κατοχή 1941-45, Δικτατορία συνταγματαρχών 1967-74) δεν παρείχε την κατάλληλη εμπειρία στους Έλληνες για να αποκτήσουν δημοκρατική συνείδηση. 

Πέραν της ειρωνείας ότι κατά καιρούς η Ελλάδα παρουσιάζεται από τη Δύση ως εφευρέτης της δημοκρατίας, είναι προφανής η παρανόηση της μετα-δικτατορικής περιόδου από τα δυτικά ΜΜΕ. Καταρχάς ο εκδημοκρατισμός των θεσμών στην Ελλάδα μετά το 1974 ήταν διάχυτος και σε πολλές περιπτώσεις πιο προοδευτικός από πολλά ευρωπαϊκά κράτη (π.χ. σε θέματα εργατικού δικαίου και οργάνωσης φοιτητικών συλλόγων). Ιδεολογικά η «μεταπολίτευση» είναι μια ισχυρή έννοια στην ελληνική γλώσσα και χαρακτηρίζει την πρόσφατη πολιτική ιστορία στην Ελλάδα. Ακόμα και η παραδοσιακή Δεξιά αποδίδει φόρο τιμής ετησίως στους αγωνιστές του Πολυτεχνείου σε μια από τις πιο αντικαθεστωτικές επετείους στην Ευρώπη. Καμία φιλο-χουντική οργάνωση δεν είχε πολιτική επιτυχία πριν την οικονομική κρίση στην Ελλάδα. Σε όλο το φάσμα πολιτικού διαλόγου, από τα σχολικά βιβλία μέχρι και τις τηλεοπτικές συζητήσεις, η σύγχρονη εθνική ταυτότητα έχει βασιστεί σε αντι-δικτατορική ρητορική. Και βέβαια μην ξεχνάμε ότι για παράδειγμα η ναζιστική περίοδος στη Γερμανία είναι πολύ πιο σκοτεινή από την ελληνική δικτατορία, οδηγώντας τον ευρύ γερμανικό πληθυσμό να απορρίπτει τέτοιες ιδεολογίες και να φέρει ακόμα και σήμερα το αίσθημα ενοχής για τα εγκλήματα των ναζιστών.

Παρά τη διαδεδομένη ξενοφοβία και το ρατσισμό των ψηφοφόρων της ΧΑ (και ευρύτερα της ελληνικής κοινωνίας δεδομένου ότι ακόμα και οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ εκφράζουν συχνά ξενοφοβικές τάσεις), υποστηρίζουν τη ΧΑ παρότι είναι φασιστική και φιλο-χουντική. Η ΧΑ λαϊκίζει και ελίσσεται, πλάθοντας το «έθνος» και την «ελληνικότητα» ανάλογα με τους στόχους της. Η πολιτική της ατζέντα είναι προφανώς μιλιταριστική και ολοκληρωτική, αλλά οι ψηφοφόροι έλκονται από το προφίλ της ως δραστήριος φορέας με εναλλακτικές προτάσεις σε σχέση με τα παραδοσιακά κόμματα που οι ψηφοφόροι της θεωρούν ως αποτυχημένα και παρηκμασμένα. Από τη δεκαετία του 1990, όταν χιλιάδες μετανάστες έφταναν στην Ελλάδα από πρώην σοσιαλιστικές χώρες, μέχρι και το 2009, με τη μετανάστευση από τη νότια Ασία να έχει κορυφωθεί, οι ψηφοφόροι δε στήριξαν φασιστικά κόμματα, και ο μοναδικός ισχυρός ξενοφοβικός πολιτικός φορέας (παρόμοιος με τα πρόσφατα βορειο-ευρωπαϊκά ακροδεξιά μορφώματα) ήταν το ΛΑ.Ο.Σ.

Ομολογουμένως η ΧΑ έχει εγκαθιδρυθεί με σχετική επιτυχία στη συνείδηση πολλών αγανακτισμένων Ελλήνων. Παρόλα αυτά προβάλλεται άνισα στα ευρωπαϊκά ΜΜΕ. Οι ακτιβισμοί των μελών της είναι μονίμως στο κέντρο της προσοχής αλλά όταν αποτυγχάνουν, προβάλλονται σπάνια. Επίσης είτε με αντι-φασιστικές πορείες ή με την τοπική αντίδραση κατοίκων γίνονται συχνά διαμαρτυρίες κατά των δραστηριοτήτων της ΧΑ, θυμίζοντας ότι η φασιστοφιλία είναι περιορισμένη στην Ελλάδα. Και μην ξεχνάμε ότι η στρατηγική της ΧΑ είναι να δραστηριοποιείται κυρίως στα

σκοτεινά, σαν τάγμα εφόδου, τονίζοντας το ρόλο της ως παρακρατική οργάνωση.

Ο πρόσφατος εκλογικός εξτρεμισμός, με τη μορφή φιλο-φασιστικής ψήφου, προέρχεται από την οικονομική εξαθλίωση λόγω των πολιτικών λιτότητας που επιβάλλονται από το ΔΝΤ και την ΕΕ. Οι σχέσεις κέντρου και περιφέρειας στην ΕΕ (με την Ελλάδα π.χ. ως χώρα-καταναλωτή και τη Γερμανία παραγωγό) έχουν φέρει την Ελλάδα στο στρατόπεδο των αδύναμων. Και παρότι εφαρμόζονται πολιτικές λιτότητας σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι κάτοικοι π.χ. της Ελλάδας και της Ισπανίας έχουν φτάσει σε απελπιστική κατάσταση και ακόμη περισσότερο οι πρόσφατοι μετανάστες από φτωχότερα κράτη.

Πως οι νταήδες γίνονται μπράβοι

Στη Βόρεια Ευρώπη και στην Ελλάδα συζητείται ότι σε συνθήκες τέτοιας εξαθλίωσης οι πολίτες στρέφονται στα λεγόμενα «άκρα», δεξιά και αριστερά. Τέτοιες συζητήσεις βασίζονται στην ταύτιση των ιδεολογιών του κομμουνισμού και του ναζισμού, φαινόμενο που προωθείται ειδικά μετά την κατάλυση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Εξομοιώνοντας τις δύο ιδεολογικές τοποθετήσεις, τέτοια επιχειρηματολογία ισχυρίζεται ότι τα δύο άκρα εν τέλει συναντούνται, σηματοδοτώντας τον κίνδυνο κατάλυσης των δημοκρατικών θεσμών. Ειδικά τα βορειο-ευρωπαϊκά ΜΜΕ έσπευσαν να χαρακτηρίσουν το ΣΥΡΙΖΑ αντι-ευρωπαϊκή «άκρα-αριστερά», τονίζοντας ότι δε διστάζει να κινήσει «βίαιες» διαμαρτυρίες.

Πέραν μιας επιφανειακής αποδοκιμασίας των σύγχρονων κοινωνικών δομών (π.χ. ταξική κοινωνία) και επιδοκιμασία ενός «Λαϊκού» κράτους, η αριστερά και η ακροδεξιά έχουν ετερογενή ρητορική.

Ειδικά η ξενοφοβικός λόγος της ΧΑ είναι μακράν ανόμοιος με τη ρητορική της αριστεράς. Μάλιστα η ξενοφοβία καλλιεργείται τις τελευταίες δεκαετίες σε ολόκληρη την ΕΕ, είτε σε εκλογικό-κομματικό επίπεδο με την εμφάνιση ακροδεξιών κομμάτων, ή με διευρυμένες πολιτικές αποφάσεις (Συνθήκη Δουβλίνου). Η ΧΑ ουσιαστικά εκφράζει in extremis ό,τι εκφράζεται τα τελευταία χρόνια από την ΕΕ, και σε προέκταση από προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις.

Πέραν τούτου, η λαϊκίστικη δημαγωγία στην Ελλάδα δεν είναι πρωτοεμφανιζόμενο φαινόμενο με τη ΧΑ. Στην ελληνική πολιτική σκηνή, η έννοια του «Λαού» είναι συχνά το αντικείμενο ανταγωνισμού και το μέσο πολιτικής αντιπαράθεσης. Η διαφορά με τη ΧΑ είναι ότι ο λαός αποκτά πιο συγκεκριμένα φαινοτυπικά-βιολογικά χαρακτηριστικά με στοιχεία φυλετικής ανωτερότητας. Απο τη μια λοιπόν φαίνεται ότι η εξομοίωση των δύο ιδεολογίων είναι αβάσιμη, ενώ ο ρόλος της ΧΑ θυμίζει μια συνέχεια εγκαθιδρυμένων ευρωπαϊκών πολιτικών.

Η ΧΑ επιδίδεται σε τακτικές που η Ελληνική Αστυνομία έχει ως καθημερινή πρακτική: τα μέλη της ελέγχουν ταυτότητες οδηγών σε φανάρια, τρομοκρατούν μετανάστες και επιδίδονται σε λογοκρισία και ρατσιστική βία. Έκθεση της ΕΥΠ το 2004 έδειχνε ότι τα μέλη της ΧΑ οπλοφορούν με τη στήριξη βουλευτών της ΝΔ και διατηρούν άριστες σχέσεις με την ελληνική αστυνομία (κάτι που φαίνεται από την ευρεία στήριξή τους από ψηφοφόρους της τελευταίας). Και δεν είναι τυχαίο ότι ειδικά τον τελευταίο χρόνο η ίδια η κυβέρνηση επιδίδεται σε ξενοφοβική ρητορική (και πολιτική, π.χ. «Ξένιος

Ζευς»). Τέτοιος οπορτουνισμός δείχνει ότι η ΧΑ έχει ανατρεπτική ρητορική μόνο για συγκεκριμένες κοινωνικές δομές και όχι γενικότερα (ενδεικτικά στο νομοσχέδιο για τη φορολόγηση των εφοπλιστών η ΧΑ ψήφισε κατά). Ειδικά στους χώρους εργασίας σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν απειληθεί εργαζόμενοι από τους εργοδότες με κάλεσμα της ΧΑ αν διαταράξουν τη λειτουργία της παραγωγής. 

Σύμφωνα με την έρευνα του Καθηγητή Βερναδάκη (ΑΠΘ) το 20% των βιοτεχνών ψήφισε ΧΑ, φαινόμενο που συνάδει ιστορικά με τη συμπεριφορά της μικρο-αστικής τάξης σε περιόδους οξυμένης κρίσης. Όταν τέτοια μεσαία στρώματα απειλούνται με πτώχευση, έχουν την τάση αρχικά να επιδιώκουν με κάθε τρόπο τη διατήρηση της θέσης τους ως εργοδότες. Το ίδιο ακριβώς συνέβη κατά την άνοδο του ναζισμού στη Γερμανία, τονίζοντας τις ομοιότητες της ΧΑ με τα εθνοσοσιαλιστικά μορφώματα του 1930. Και βέβαια ενώ χειροτερεύει η κατάσταση για τους μικρο-αστούς εργοδότες, γίνεται αβάσταχτη για τους εργαζομένους.

Τα τελευταία δυο-τρία χρόνια οι συνθήκες ζωής και εργασίας στην Ελλάδα είναι μεσαιωνικές: αδυναμία εξασφάλισης θέρμανσης, ανεργία (27% το Νοέμβρη του 2012), εργασία χωρίς πληρωμή, χωρίς ασφάλιση και ασφάλεια. Και η ΧΑ δεν προτείνει κάποια ριζοσπαστική αλλαγή, τουλάχιστο στο χώρο της οικονομίας και στις σχέσεις εργοδότη-εργαζομένου. Προτάσσοντας τον εθνικισμό ως μοναδική αξιοκρατική και δίκαιη ιδεολογία, και απορρίπτοντας ως δύο όψεις του «ίδιου σιωνιστικού νομίσματος, τον διεθνιστικό μαρξισμό-"σοσιαλισμό" και τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό-"φιλελευθερισμό"», καλεί όλους τους «Έλληνες» σε συνεργασία. Χαρακτηριστικά η ανακοίνωση για τα γραφεία εύρεσης εργασίας της ΧΑ πανηγυρίζει τη «δημιουργικότητα των εργοδοτών και την εργασία των εργαζομένων»... «για να ξαναβρούν οι Έλληνες την περηφάνεια της παραγωγικής εργασίας». Από τη μια αναρωτιέται κανείς γιατί μόνο οι εργοδότες είναι δημιουργικοί, και από την άλλη γιατί μόνο η «χειρωνακτική» παραγωγική εργασία, χωρίς μόρφωση και πτυχία, δίνει περηφάνεια. Εν τέλει, τη «συνεργασία» μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου επιδιώκουν εδώ και δεκαετίες οι ελληνικές και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Οι εντάσεις στις παραγωγικές σχέσεις των τελευταίων ετών, δεδομένης της φθίνουσας οικονομικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, είναι αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης και η ΧΑ δε δείχνει να φέρει μια εναλλακτική πρόταση. Ταυτόχρονα τα ιδεολογήματά της σχετικά με το ρόλο της γυναίκας ως πρωταρχικά μητέρα, αλλά και του ότι Έλληνας γεννιέσαι και δε γίνεσαι, δείχνουν το πόσο απαρχαιωμένες αντιλήψεις επικρατούν στη ΧΑ. Παρότι βέβαια η ελληνική κοινωνία έχει πατριαρχικά και ξενοφοβικά στοιχεία, δεν είναι εύκολο να εξαπλωθούν τέτοιες ιδέες τόσο βαθειά που να προωθήσουν τη φασιστοφιλία.

Τα ΜΜΕ και οι πολιτικοί των βορειο-ευρωπαϊκών κρατών διατείνονται ότι έχουν επιτύχει ασφαλείς δημοκρατικούς θεσμούς. Η δημοκρατία όμως είναι διεργασία και όχι σταθερά, και με έναν τέτοιο τεχνητό διαχωρισμό μεταξύ δημοκρατικών και «όχι-και-τόσο» δημοκρατικών κρατών, διαιωνίζεται η έλλειψη αλληλεγγύης μεταξύ των ευρωπαϊκών πληθυσμών που είναι τόσο απαραίτητη στην παρούσα φάση. Ο εθνικισμός είναι επιβλαβής περισσότερο τώρα γιατί ακριβώς θεσμοθετεί το διαχωρισμό μεταξύ ανθρώπων σε κατηγορίες που βασίζονται σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: άπληστοι βόρειο-ευρωπαίοι ως «μεγάλα συμφέροντα» που μας δυναστεύουν, διεφθαρμένοι Έλληνες ως «άπειροι με τη δημοκρατία», εγκληματίες αλλοδαποί ως «εισβολείς». Η Ελλάδα είναι ένα πειραματόζωο για την επιθετική πολιτική λιτότητας της ΕΕ. Αντί λοιπόν να διευρύνονται και να πολλαπλασιάζονται οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ κρατών, εθνών, φυλών και φύλων, θα πρέπει να αναρωτηθούμε πως προκύπτει η οικονομική εξαθλίωση και η πολιτική αστάθεια που ενίοτε οδηγεί στην πλήρη αμφισβήτηση της δημοκρατίας και ισότητας με τη μορφή μισαλλόδοξων και φασιστικών ιδεολογιών.

http://www.tovima.gr