Ποια είναι τα μυστικά για μια μακροχρόνια σχέση;

Η πρώτη φορά που οι Αμερικάνοι επιστήμονες κοινωνιολογίας ξεκίνησαν να μελετούν τους γάμους ήταν τη δεκαετία του 1970, όταν παρατήρησαν μεγάλη αύξηση των διαζυγίων. Σε μια προσπάθεια να ανακαλύψουν τους λόγους πίσω από την τάση αυτή, οι ψυχολόγοι ξεκίνησαν να καλούν ζευγάρια στα εργαστήριά τους για να τα παρατηρήσουν, να τα μελετήσουν και να βρουν τι είναι αυτό που κάνει μία σχέση να κρατάει στο χρόνο.

Ένας από τους συμμετέχοντες ψυχολόγους ήταν ο John Gottman, ο οποίος -σύμφωνα και με πρόσφατο άρθρο του Business Insider- έχει μελετήσει εκατοντάδες ζευγάρια στα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει. Μαζί με τη γυναίκα του, Julie Gottman, διατηρούν στη Νέα Υόρκη το "The Gottman Institute", ένα κέντρο που βοηθάει τα ζευγάρια να στήσουν έναν ισορροπημένο και υγιή γάμο.

Τα σημαντικότερα στοιχεία για την έρευνά του τα συγκέντρωσε ο Gottman όταν το 1986, σε συνεργασία με τον συνάλδεφό του RobertLevenson, όταν έστησε το "The Love Lab" στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον. Εκεί οι δύο επιστήμονες καλούσαν πρόσφατα παντρεμένα ζευγάρια για να παρατηρήσουν την μεταξύ τους συμπεριφορά. Μαζί με μια ομάδα ερευνητών, συνέδεσαν τα ζευγάρια με ηλεκτρόδια και τους ζήτησαν να μιλήσουν για θέματα όπως το πώς γνωρίστηκαν, κάποια μεγάλη διαμάχη που αντιμετώπισαν και μία πολύ θετική κοινή τους ανάμνηση. Ενώ μιλούσαν, τα ηλεκτρόδια μετρούσαν την πίεση του αίματος, τους χτύπους της καρδιάς αλλά και πόσο ιδρώτα παρήγαγαν.

Η δεύτερη φάση της έρευνας ήταν η επαναπροσέγγιση των ίδιων ζευγαριών έξι χρόνια μετά, ώστε να συσχετίσουν τα στοιχεία που συνέλεξαν με την πορεία των γάμων. Ο Gottman, σύμφωνα με τα δεδομένα που συγκέντρωσε, χώρισε τα ζευγάρια σε "masters" και "disasters". Οι πρώτοι ήταν εκείνοι που μετά από έξι χρόνια είχαν ακόμα έναν ευτυχισμένο γάμο, ενώ οι δεύτεροι είτε έιχαν χωρίσει είτε διατηρούσαν χρόνια δυστυχισμένους γάμους.

Οι διαφορές στα δεδομένα του 1986, που παρατήρησαν οι ερευνητές μεταξύ των δύο κατηγοριών, ήταν ξεκάθαρες. Οι "disasters" παρόλο που κατά τη διάρκεια της συνέντευξης φαίνονταν ήρεμοι, τα ηλεκτρόδια έδωσαν άλλα στοιχεία. Οι χτύποι της καρδιάς τους ήταν έντονοι, οι ιδρωτοποιοί αδένες τους ενεργοί και η ροή του αίματος πολύ έντονη. Ο Gottman παρατήρησε ότι όσο πιο ενεργοί ήταν οι οργανισμοί των ζευγαριών, τόσο πιο γρήγορα διαλύθηκαν οι σχέσεις τους. Η φυσιολογία έδειξε στους μελετητές ότι όταν τα ζευγάρια αυτά συζητούσαν, ακόμα και όταν μιλούσαν για ευτυχισμένες στιγμές, τα σώματά τους ήταν στην κατάσταση "fight of flight", στην οποία μπαίνει το σώμα όταν πρόκειται να δεχθεί επίθεση.

Από την άλλη πλευρά, η φυσιολογία των "masters" έδωσε τελείως αντίθετα στοιχεία. Ένιωθαν ήρεμοι και συνδεδεμένοι μεταξύ τους και η συμπεριφορά του ενός προς τον άλλο ήταν ζεστή και στοργική, ακόμα και όταν τσακώνονταν. Αυτό συνέβη διότι τα συγκεκριμένα ζευγάρια είχαν δημιουργήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης και οικειότητας που τους έκανε να νιώθουν άνετα, και φαινομενικά και φυσιολογικά. Για να μάθει με ποιον τρόπο τα ζευγάρια αυτά είχαν δημιουργήσει αυτή την «κουλτούρα αγάπης και οικειότητας» και για ποιους λόγους οι "disasters" δεν έφτασαν σε αυτό το επίπεδο, ο Gottman έκανε το 1990 μία δεύτερη έρευνα. Σχεδίασε στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον ένα χώρο που έμοιαζε με ρομαντικό θέρετρο και κάλεσε 130 νιόπαντρα ζευγάρια να περάσουν σε αυτό μία μέρα, για να παρατηρήσει τις συμπεριφορές τους. Τα ζευγάρια έπρεπε να φέρονται φυσιολογικά, σαν να είναι σε διακοπές. Να μαγειρεύουν, να τρώνε, να συζητούν και ούτω κάθε εξής. Αυτό που ανακάλυψε ήταν βασικό για την έρευνά του.

H περιφρόνηση είναι ο νούμερο ένα παράγοντας που μπορεί να διαλύσει μία σχέση. Οι άνθρωποι που ξοδεύουν το χρόνο τους κατακρίνοντας τον σύντροφό τους, βλέπουν αρνητικότητα ακόμα και εκεί που δεν υπάρχει Κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι σύντροφοι έκαναν εκκλήσεις για προσοχή ή, όπως τις αποκαλεί ο Gottman, «προσφορές» ("bids"). Για παράδειγμα, εάν ο σύζυγος με παθός για την παρατήρηση πουλιών έβλεπε κάτι πολύ ιδιαίτερο έλεγε: «Δες αυτό το πανέμορφο πουλί έξω απ' το παράθυρο». Εκείνη τη στιγμή, η σύζυγός του έχει δύο επιλογές. Να του απαντήσει ή να τον αγνοήσει. Οι όροι που χρησιμοποιεί ο Gottman είναι "turning toward" και "turning away" αντίστοιχα, και η τελική επιλογή της συζύγου, όσο ασήμαντο και αν φαίνεται ένα τέτοιο περιστατικό, έχει ουσιαστικές επιπτώσεις στη σχέση τους.

Όταν ο Gottman βρήκε αυτά τα ζευγάρια έξι χρόνια αργότερα, είδε ότι στα ζευγάρια που είχαν χωρίσει, οι σύντροφοι είχαν αντιδράσει στις «προσφορές» σε ποσοστό 33%, δηλαδή 3 στις 10 φορές, σε αντίθεση με τα ζευγάρια που εξακολουθούσαν να είναι παντρεμένα και αγαπημένα, το ποσοστό αντίδρασης των οποίων ήταν 87%. Με άλλα λόγια, ανταποκρίθηκαν στις συναισθηματικές ανάγκες του ενός για τον άλλο 9 στις 10 φορές.

Ο Gottman είπε σε συνέντευξή του ότι «Οι "masters" έχουν μία συγκεκριμένη εγκεφαλική συνήθεια. Ψάχνουν το κοινωνικό τους περιβάλλον για πράγματα που μπορούν να εκτιμήσουν και να πουν «ευχαριστώ». Χτίζουν κατ' αυτόν τον τρόπο, σκόπιμα, μία κουλτούρα σεβασμού και εκτίμησης. Από την άλλη, οι "disasters" αναζητούν τα λάθη του συντρόφου τους». «Δεν ψάχνουν απλώς το περιβάλλον τους», συμπληρώσει η Julie, η σύζυγος του Gottman. «Αναζητούν στον ίδιο το σύντροφο τι είναι αυτό που κάνει σωστά ή τι κάνει λάθος και είτε τον κατακρίνουν είτε τον σέβονται και εκφράζουν την εκτίμησή τους». Βρήκαν, με άλλα λόγια, ότι η περιφρόνηση είναι ο νούμερο ένα παράγοντας που μπορεί να διαλύσει μία σχέση.

Οι άνθρωποι που ξοδεύουν το χρόνο τους κατακρίνοντας τον σύντροφό τους, βλέπουν αρνητικότητα ακόμα και εκεί που δεν υπάρχει. Με αυτόν τον τρόπο, κάνουν τους συντρόφους τους να νιώθουν ανάξιοι ή αόρατοι, σαν να μην τους εκτιμάει κανείς. Αντίθετα, το χαρακτηριστικό που κάνει τα ζευγάρια να έρχονται πιο κοντά είναι η καλοσύνη.

Ανεξάρτητες έρευνες έχουν δείξει πως η καλοσύνη δείχνει στους συντρόφους πως ο ένας νοιάζεται για τον άλλο, τον καταλαβαίνει, τον εκτιμά και τον αγαπά. Υπάρχουν δύο εκδοχές που αντιλαμβάνεται κανείς την ευγένεια και την καλοσύνη. Η πρώτη είναι πως ή το 'χεις ή δεν το 'χεις. Αν δεν είσαι, με άλλα λόγια, από τη φύση σου ευγενικός, δεν μπορείς να κάνεις κάτι γι' αυτό.

Οι "masters" όμως τείνουν να αντιλαμβάνονται την καλοσύνη σαν ένα μυ, ο οποίος χρειάζεται συνεχή φροντίδα και άσκηση. Γνωρίζουν, δηλαδή, πως για να διατηρήσεις μία σχέση, χρειάζεται συνεχής και σκληρή δουλειά. Η αδιαφορία αποστασιοποιεί τους συντρόφους και αυτό που αγνοείται νιώθει δυσαρέσκεια. Η πιο δύσκολη στιγμή για να είναι κανείς ευγενικός με το σύντροφό του είναι κατά τη διάρκεια μίας διαμάχης, είναι όμως και η πιο σημαντική στιγμή. Εάν ο θυμός καταφέρει εκείνη την ώρα να υπερτερήσει, αυτό μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για τη σχέση. «Ευγένεια δεν σημαίνει πως δεν εκφράζω το θυμό μου», μας λέει η JulieGottman. «Καθορίζει όμως τον τρόπο με τον οποίο επιλέγουμε να εκφραστούμε. Μπορείς να «ρίξεις μαχαιριές» στο σύντροφό σου ή να του εξηγήσεις για ποιο λόγο πληγώθηκες και θύμωσες, ακολουθώντας ένα πιο ευγενικό μονοπάτι». Η ευγένεια και η καλοσύνη μεταξύ των συντρόφων δεν βρίσκονται μόνο στα δώρα ή στο μασάζ που μπορεί να κάνει ο ένας στον άλλο μετά από μια κουραστική μέρα.

Πρόκειται για δύο πολύ σημαντικές κινήσεις, που όμως πρέπει να εντάσσονται σε ένα πλαίσιο ευρύτερης και καθημερινής γενναιοδωρίας μεταξύ τους. Για παράδειγμα, είναι πολύ σημαντικός ο τρόπος που επιλέγει κανείς να ερμηνεύσει τις προθέσεις του συντρόφου του, επιλέγοντας την θετική οδό και να μην παρεξηγείται με ασήμαντες λεπτομέρειες, όπως είναι η καθυστέρηση σε ένα ραντεβού ή μία ενοχλητική συνήθεια.

Ένα ακόμα δείγμα καλοσύνης είναι ο τρόπος που αντιδρούμε στη χαρά και τον ενθουσιασμό του συντρόφου μας, ακόμα και για τα πιο ασήμαντα, για εμάς, πράγματα. Το να δείξουμε ότι χαιρόμαστε ειλικρινά για εκείνον, γιατί για παράδειγμα πήρε προαγωγή στη δουλειά του, είναι ένας τρόπος να έρθουμε πιο κοντά και είναι ένα ζωτικό χαρακτηριστικό μίας υγιούς σχέσης.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μία σχέση μπορεί να πετύχει και να αντέξει στο χρόνο, η ευγένεια όμως μεταξύ των συντρόφων, ή η έλλειψή της, παίζει καθοριστικό ρόλο στην πορεία της. Το άγχος της καθημερινότητας, οι φίλοι, η καριέρα, τα παιδιά και ούτε κάθε εξής είναι παράγοντες που αποσυντονίζουν ένα ζευγάρι, με αποτέλεσμα οι σύντροφοι να ξεχνούν να είναι στοργικοί και να δείχνουν την αγάπη τους ο ένας στον άλλο.

Τα αποτελέσματα των μελετών που έχει κάνει ο Gottmanτα τελευταία χρόνια είναι απόλυτα. Τα ζευγάρια που μετά από χρόνια ήταν ακόμα μαζί, ακόμα αγαπημένα και ευτυχισμένα είναι σαν οδηγό τους την ευγένεια, την καλοσύνη και τη γενναιοδωρία.

 www.lifo.gr