Γραφειοκρατικός συγκεντρωτισμός και εκπαιδευτική διαδικασία

*του Κώστα Ανθόπουλου Αντιπροέδρου Α΄ Συλλόγου Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Θεσσαλονίκης

Το φαινόμενο της γραφειοκρατίας σε σχέση με το εκπαιδευτικό σύστημα έχει απασχολήσει στη χώρα μας μια σειρά από παιδαγωγούς και κοινωνιολόγους της εκπαίδευσης από τα τέλη της δεκαετίας του 80.
Χαρακτηριστικές είναι οι μελέτες του Θ. Γκότοβου για το ρόλο των εγκυκλίων στη γραφειοκρατοποίηση της μαθησιακής διαδικασίας στο σχολείο, του Δημήτρη Βεργίδη για το τεχνοκρατικο-γραφειοκρατικό σχολείο, του Αποστόλη Ανδρέου για τα γραφειοκρατικά χαρακτηριστικά της διοίκησης της εκπαίδευσης στη χώρα μας αλλά και του Γιώργου Μιχαλακόπουλου για τα παιδαγωγικά και εκπαιδευτικά προβλήματα

που έχουν αναδειχθεί στο πλαίσιο της γραφειοκρατικής οργάνωσης του εκπαιδευτικού μας συστήματος.

Υποστηρίζεται από διάφορες πλευρές ότι η παιδαγωγική – εκπαιδευτική διαδικασία στο σχολείο είναι διαποτισμένη συχνά από το γραφειοκρατικό πνεύμα, το οποίο εμφανίζεται συχνά σε όλες τις καθημερινές σχολικές διαδικασίες, ενώ οι εκπαιδευτικοί αντιλαμβάνονται τη γραφειοκρατία ως ένα σύνολο χρονοβόρων διαδικασιών χωρίς νόημα.

Η οργάνωση της σχολικής ζωής ρυθμίζεται μέσα από κεντρικές, γραφειοκρατικές κατευθύνσεις που πολλές φορές προκαλούν όχι μόνο τη δυσαρέσκεια της εκπαιδευτικής κοινότητας αλλά και οδηγούν στην παιδαγωγική απραξία ως μέσο έμμεσης διαμαρτυρίας αφού με τον τρόπο αυτό προωθείται η τυποποίηση και η διεκπεραίωση προδιαγεγραμμένων διαδικασιών που οδηγούν στη στασιμότητα και την έλλειψη αυτενέργειας. Πιο συγκεκριμένα, για ποιο λόγο άραγε θέματα που έχουν σχέση με την παιδαγωγική δραστηριότητα του σχολείου, το εκπαιδευτικό έργο, τη σύνδεση του σχολείου με την τοπική κοινωνία, τη σχολική ζωή να ρυθμίζονται με βάση άνωθεν εντολές; (Οι εκπαιδευτικές επισκέψεις, ο αριθμός των εκπαιδευτικών επισκέψεων, οι συναντήσεις γονέων-εκπαιδευτικών, η μορφή και το περιεχόμενο καινοτόμων προγραμμάτων, οι οδηγίες για την εφαρμογή καινοτόμων προγραμμάτων, η διοικητική οργάνωση του σχολείου κ.λ.π.)

Σε τελική ανάλυση, το πρόβλημα της γραφειοκρατοποίησης του σχολικού συστήματος είναι ένα πρόβλημα ιδιαίτερα σύνθετο, πολύπλοκο και πολυεπίπεδο. Ο απεγκλωβισμός του σχολείου από γραφειοκρατικές εξαρτήσεις συνδέεται με τη λήψη μέτρων όπως:

·  Ο περιορισμός των αρμοδιοτήτων της κεντρικής εξουσίας σε θέματα κυρίως που έχουν σχέση με τη χάραξη στρατηγικών κατευθύνσεων εκπαιδευτικής πολιτικής.

·   Διαμόρφωση και δημιουργία επιστημονικού παρατηρητηρίου για θέματα εκπαίδευσης.

·   Η αναδιάρθρωση των διοικητικών θεσμών της εκπαίδευσης με τρόπο που να ενισχύει τη συλλογικότητα, την προώθηση των καινοτομιών, τη σταδιακή απομάκρυνση από την παιδαγωγική ομοιομορφία.

·   Τη συμμετοχική λήψη αποφάσεων στο χώρο της σχολικής μονάδας.

·   Την ανάπτυξη προϋποθέσεων για την διαμόρφωση και εφαρμογή εσωτερικής εκπαιδευτικής πολιτικής.

· Τη δημιουργικότητα και την απελευθερωτική έκφραση των αναγκών όλων των συντελεστών του εκπαιδευτικού έργου.