Καβγάδες μπροστά στα παιδιά

Ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό και υγιές συναίσθημα, όταν όμως τυχαίνει να μαλώνουμε μπροστά στα παιδιά μας, πρέπει να ξέρουμε πώς να θυμώνουμε σωστά. Διαβάστε στις γραμμές που ακολουθούν τις στρατηγικές του «καλού» καβγά που αντί να δημιουργεί ψυχολογικά προβλήματα στα παιδιά, τα μαθαίνει να μαλώνουν κι εκείνα όμορφα!

Ο Στέλιος μαλώνει με τη Δέσποινα σχεδόν κάθε Κυριακή που πηγαίνουν μαζί με τα παιδιά τους, την τρίχρονη Χριστίνα και τον πεντάχρονο Κωστάκη, για φαγητό στο σπίτι των γονιών της.

«Ο καβγάς», λέει η Δέσποινα «ξεκινάει μέσα στο αυτοκίνητο στην επιστροφή για το σπίτι, αρχικά σαν μικρό ποταμάκι για να εξελιχθεί στο τέλος σε χείμαρρο. Ο λόγος είναι πως ο Στέλιος θίγεται με το παραμικρό και έτσι, οτιδήποτε κι αν πω κατά τη διάρκεια του τραπεζιού, το κρατάει ώσπου να φύγουμε από τους γονείς μου και στη συνέχεια, στη διαδρομή για το σπίτι, αρχίζει τις επιθέσεις. Εκείνη την ώρα προσπαθώ να δίνω τόπο στην οργή, γιατί είναι τα παιδιά μαζί μας και δεν θέλω να ταραχθούν από τον τσακωμό μας. Από ένα σημείο όμως και μετά χάνω την ψυχραιμία μου. Το αποτέλεσμα είναι τραγικό για τα παιδιά, που άλλοτε προσπαθούν να μας σταματήσουν κι άλλοτε αγκαλιάζονται και κλαίνε. Αργότερα στο σπίτι ο καβγάς συνεχίζεται, χτυπάμε το χέρι στο τραπέζι, βροντάμε πόρτες, γεμίζουμε εξανθήματα από την ένταση, δραματοποιούμε σε υπερβολικό βαθμό την κατάσταση, κι έπειτα, όταν κάποια στιγμή και οι δυο συνερχόμαστε, αφού έχουμε εκτονωθεί, προσπαθούμε γεμάτοι τύψεις να καλμάρουμε τα παιδιά δίνοντας το λόγο μας πως αυτό δεν πρόκειται να ξανασυμβεί - υπόσχεση που δυστυχώς δεν μπορούμε να τηρήσουμε».

Τα παιδιά επηρεάζονται περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε
Ο θυμός μπορεί να οφείλεται τόσο σε εξωτερικά όσο και σε εσωτερικά ερεθίσματα. Ιδιαίτερα σε μια οικογενειακή ζωή, συχνά ο θυμός μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχο και να γίνει καταστροφικός εξαιτίας της κούρασης του ζευγαριού, της δύσκολης καθημερινότητας, του εκνευρισμού και των απρόβλεπτων παρεξηγήσεων που συχνά δίνουν και την αφορμή. Εννοείται πως δεν υπάρχουν γονείς που σε στιγμές έντονης συναισθηματικής φόρτισης, που αλλοιώνει την κρίση τους, δεν έχουν τσακωθεί μπροστά στα παιδιά τους όσο αφοσιωμένοι κι αν είναι στο γονεϊκό τους ρόλο. Δεν γίνεται άλλωστε να συμφωνείς σε όλα με τον σύντροφό σου, ούτε είναι σωστό να υποκρίνεσαι πως συμφωνείς. Το πρόβλημα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι τα παιδιά, όταν βρίσκονται μπροστά την ώρα που καβγαδίζουν οι γονείς τους, επηρεάζονται πολύ περισσότερο από όσο μπορούμε να φανταστούμε, ακόμα κι αν βρίσκονται σε βρεφική ηλικία.

Οι μάχες των γονιών πληγώνουν την αυτοπεποίθηση των παιδιών
Ένα μωράκι έξι μηνών είναι ευαίσθητο σε κάθε είδους αντιπαράθεση μεταξύ των γονιών του, πιάνοντας στον αέρα τα κύματα εχθρότητας και αμυντικότητας μεταξύ του ζευγαριού, όπως την εκτόξευση προσβολών και πικρόχολων σχολίων. Μπορεί να μην καταλαβαίνει όσα ακούει το αφτάκι του, σίγουρα όμως διαισθάνεται την ένταση που δημιουργείται στην ατμόσφαιρα όσο μαλώνει η μαμά με τον μπαμπά καθώς και το σιγοβράσιμο των κακών συναισθημάτων. Σε τέτοιες περιπτώσεις, πάρα πολλές στατιστικές, έχουν δείξει ότι η πίεση αίματος των μωρών ανεβαίνει καθώς καταγράφουν μέσα τους τον καβγά προσπαθώντας να καταλάβουν τη σημασία του. Για την ακρίβεια, νέες μελέτες υποστηρίζουν πως οι σχέσεις των γονιών και ο τρόπος που χειρίζονται τις καθημερινές τους διαμάχες παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο στο να νιώθει το παιδί τους καλά. Όταν οι γονείς βρίσκουν άκρη στις διαφορές τους με πολιτισμένο τρόπο, το παιδί μεγαλώνει με την αίσθηση της ασφάλειας ανακαλύπτοντας τον κόσμο γύρω του με αυτοπεποίθηση. Στην περίπτωση όμως που στην οικογένεια οι μάχες των γονιών είναι έντονες και επαναλαμβανόμενες, ανακυκλώνοντας τα δυσάρεστα συναισθήματα, η αυτοπεποίθηση των παιδιών κάθε ηλικίας πληγώνεται και τη θέση της παίρνουν το άγχος, ο φόβος και η λύπη.

Ένα σημαντικό μάθημα ζωής
Τα παιδιά είναι αναγκαίο να γνωρίζουν πως ακόμα και τα ευτυχισμένα ζευγάρια δεν συμφωνούν σε όλα τα θέματα. Ακόμα, πως ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, ενώ οι τσακωμοί σαν μια ζωντανή συνδιαλλαγή συναισθημάτων, είναι μέρος της ζωής. Δεν είναι φυσιολογικό λοιπόν να τους κρύβουμε όλες τις διενέξεις μας γιατί έτσι θα νομίζουν πως η ζωή είναι παραμυθένια. Από εκεί και πέρα, θα πρέπει όταν μαλώνουμε να το κάνουμε σωστά γιατί αν οι καβγάδες γίνονται με βία (λεκτική ή σωματική) το παιδί αφενός κακοποιείται ψυχολογικά, αφετέρου, εισπράττοντας τη βία, είναι σίγουρο πως κάποια στιγμή μελλοντικά θα την αναπαράγει καθώς θα έχει υιοθετήσει ένα λανθασμένο μοντέλο ζωής. Ένας ακόμα λόγος για τον οποίο πρέπει να έχουμε την ωριμότητα να μην το εκθέτουμε σε διαρκείς και έντονες δικές μας διενέξεις, είναι πως όταν το παιδί βρίσκεται μπροστά στον καβγά των γονιών του πιστεύει πως εκείνο φταίει για τον τσακωμό. Ότι δηλαδή κάτι έχει κάνει που έσπρωξε τους γονείς του να λογομαχήσουν. Την ίδια ώρα αισθάνεται πως πρέπει να ακολουθήσει το ένα από τα δυο στρατόπεδα, παίρνοντας το μέρος του ενός γονιού ή του άλλου, κίνηση που το διχάζει. Το θέμα είναι να μπορούμε σε έναν καβγά που ξεσπάει μπροστά στα παιδιά από τη μια στιγμή στην άλλη, να χειριστούμε και να λύσουμε τις διαφωνίες μας με όσο γίνεται πιο πολιτισμένο τρόπο. Έτσι τα παιδιά θα καταλάβουν πως όταν οι γονείς καβγαδίζουν δεν βρίσκονται στα πρόθυρα του χωρισμού και πως μπορεί ένας καβγάς να ανάβει τα αίματα, παράλληλα όμως οδηγεί σε λύσεις. Επίσης, με παράδειγμα τη στάση των γονιών τους θα μάθουν πώς να χειρίζονται και τα ίδια την κατάσταση στους δικούς τους διαπληκτισμούς. Στην περίπτωση που προτιμάτε να μαλώνετε πίσω από κλειστές πόρτες, βεβαιώνοντας τα παιδιά πως όλα είναι μέλι γάλα, τα μαθαίνετε να μην εμπιστεύονται ούτε εσάς ούτε το ένστικτό τους. Θυμηθείτε επίσης πως τα παιδιά που παθαίνουν σοκ όταν οι γονείς τους τυχαίνει να χωρίσουν, είναι κυρίως εκείνα που στην οικογενειακή τους ζωή δεν είχαν ζήσει ούτε μία λογομαχία των γονιών τους, μεγαλώνοντας με την εντύπωση πως όλα στο σπίτι πηγαίνουν μια χαρά.

Τα χαρακτηριστικά του «καλού» καβγά
Μια βίαιη σκηνή στην οικογένεια μπορεί να τραυματίσει για πάντα τη συναισθηματική εξέλιξη του παιδιού και την ψυχική του υγεία. Αντίθετα, ένας «καλός» καβγάς δεν θα αφήσει ίχνη και θα προστατεύσει τα παιδιά από τις αρνητικές συνέπειες αυτής της οικογενειακής λογομαχίας.
«Αυτό μπορεί να γίνει», υπογραμμίζουν οι ψυχολόγοι «όταν οι γονείς ξέρουν να μαλώνουν όμορφα εκδηλώνοντας το θυμό τους με μη επιθετικούς τρόπους, πάντα τη στιγμή που υπάρχει πραγματικός λόγος. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται να εκλογικεύουν τη σκέψη τους λύνοντας τις διενέξεις τους με επιχειρήματα, αγάπη, κατανόηση και θετική διάθεση για συμβιβασμό, προσέχοντας να διαχειρίζονται σωστά το θυμό τους. Στα παιδιά εξηγούν πως μαλώνουν γιατί έχουν διαφορετική γνώμη πάνω σε ένα θέμα κι ακόμα πως αν δεν καταφέρουν να πείσουν ο ένας τον άλλον, το πρόβλημα θα λυθεί με το να καταλήξουν συζητώντας σε μια τρίτη λύση με την οποία θα συμφωνήσουν και οι δυο. Παράλληλα τα βεβαιώνουν για να διαγράψουν κάθε φόβο τους πως αυτός ο καβγάς δεν σημαίνει ότι ο μπαμπάς και η μαμά θα χωρίσουν, απλά συμβαίνει να μην συμπίπτουν οι γνώμες τους. Είναι σημαντικό σε αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς να πείθουν τα παιδιά τους πως τα ίδια δεν φταίνε σε τίποτα για το δικό τους καβγά, ενώ δεν τους ζητούν ποτέ να γίνουν κριτές του τσακωμού τους. Αντίθετα, τα αφήνουν αμέτοχα στις διενέξεις τους, διαφορετικά μπορεί να γίνουν χειριστικά προσπαθώντας να κάνουν τις δικές τους συμμαχίες. Απαγορεύεται επίσης οι γονείς να σχολιάζουν στο παιδί ο ένας τον άλλον. Με κανένα τρόπο δεν λέμε: ‘’Είδες ο μπαμπάς σου πώς φέρθηκε; Εσύ ποτέ να μην κάνεις αυτό που έκανε ο μπαμπάς’’ ή ‘’Είμαι πολύ στενοχωρημένη γιατί ο μπαμπάς μού μίλησε άσχημα’’».

Μην ξεπερνάτε τα όρια
Από τη στιγμή που τα παιδιά είναι μπροστά στις συζυγικές διαφωνίες, οι δυο γονείς πρέπει να πάρουν τα μέτρα τους ώστε να μην ξεπεράσουν τα όρια. Η κατάσταση αρχίζει να δείχνει επικίνδυνη όταν συνειδητοποιείτε πως ξαφνικά η φωνή σας δυναμώνει, νιώθετε το στομάχι σας να ανακατεύεται, το αίμα να σας ανεβαίνει στο κεφάλι και όλο σας το είναι να συγκεντρώνεται στα λάθη του συζύγου σας. Είναι η στιγμή που πρέπει να κατευνάσετε τα πνεύματα κάνοντας διάλειμμα. Πιείτε ένα ποτήρι νερό, ξεφυλλίστε ένα περιοδικό και συγκεντρωθείτε στην «εμπόλεμη» συζήτηση μόλις νιώσετε ξανά ήρεμη και χαλαρή. Αν ο καβγάς έχει ξεσπάσει στο αυτοκίνητο, αφήστε τον για αργότερα και αλλάξτε θέμα συζήτησης ακόμα κι αν νομίζετε πως τα παιδιά δεν σας παρακολουθούν (το σίγουρο είναι πως σας παρακολουθούν).
Όταν όλα λοιπόν φτάνουν στο απροχώρητο, κάντε πίσω, μην ξεπερνάτε τα όρια.

Μικρά μυστικά για την ώρα της κρίσης
• Μην δέχεστε να κάνετε διάλογο με τον σύντροφό σας αν προηγουμένως δεν ηρεμήσετε και οι δυο. Έστω και πέντε λεπτά αρκούν για να αποφορτίσουν την κατάσταση. Από τη στιγμή που παγώνετε τον καβγά και μέχρι να φτάσετε στο δεύτερο γύρο, καθίστε και γράψτε σε ένα χαρτί όλα όσα θέλετε να πείτε. Με αυτό τον τρόπο θα οργανώσετε τη σκέψη σας αλλά και θα αποφορτισθείτε από την ένταση.
• Εκφραστείτε σωστά. Ξεκινώντας τις διαφωνίες με τον σύντροφο σας μην θίγετε τον ίδιο ως προσωπικότητα αλλά αναφερθείτε στην πράξη που σας έχει πειράξει. Για παράδειγμα, δεν χρειάζεται να του φωνάζετε πως είναι πάντα αφηρημένος και αδιάφορος και πως αγνοεί συστηματικά αυτό που του έχετε πει χιλιάδες φορές, ότι δηλαδή, όταν κρατάει τα παιδιά πρέπει να τα βάζει για ύπνο μια συγκεκριμένη ώρα. Το καλύτερο είναι να του εξηγήσετε πως στενοχωριόσαστε που ενώ τα παιδιά έχουν μάθει να ακολουθούν ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα ύπνου, εκείνος δεν το τηρεί όταν μένει μόνος μαζί τους.
• Ξεχάστε το: «ποτέ» και το «πάντα». Στις οικογενειακές διενέξεις μην χρησιμοποιείτε τις λέξεις «ποτέ» και «πάντα» που δημιουργούν ένταση, ανασφάλεια και οργή. Επίσης, μην επιδιώκετε να έχετε σώνει και καλά εσείς τον τελευταίο λόγο γιατί σας τρώει το δίκιο σας. Σκεφθείτε καλά: Ποια νίκη έχει αξία όταν τα θύματα στη μάχη που έχει προηγηθεί, δεν είναι ο μπαμπάς και η μαμά, αλλά τα ίδια τους τα παιδιά;
• Μην αντιμετωπίζετε ένα συζυγικό καβγά με επίθεση, επικρίσεις και φωνές. Αντίθετα, ακούστε προσεκτικά τι έχει θυμώσει τον σύντροφό σας και προσπαθήστε να δείξετε ψυχραιμία, καλή διάθεση και χιούμορ που είναι ο καλύτερος τρόπος για να εκφράσετε πιο ήπια τα πράγματα που σας ενοχλούν.
• Να θυμόσαστε πάντα πως ο θυμός δεν δίνει λύση στα προβλήματα, εντείνει την απογοήτευση και αποτελεί την κυριότερη αιτία της φθοράς των σχέσεων όπως και βασικό λόγο διαζυγίου. Ένας τρόπος να ψάξετε πιο βαθιά τα πραγματικά αίτια του θυμού σας, είναι να βρείτε τι κρύβεται πίσω από τα νεύρα σας. Μήπως εκτός από το αυξημένο στρες, την αίσθηση της αδικίας και την έλλειψη επικοινωνίας, υποβόσκει και μια κακή σχέση με τον εαυτό σας;

Τι εκπέμπουν τα παιδικά σινιάλα
Τα παιδιά, όπως και οι μεγάλοι, δείχνουν το άγχος τους με πολλούς τρόπους όταν αντιλαμβάνονται πως οι δυο άνθρωποι που αγαπούν περισσότερο στον κόσμο στριγκλίζουν ο ένας στον άλλον. Κλείνουν τα αφτιά τους, τρέχουν να βγουν από το δωμάτιο ή βιάζονται να πάρουν το μέρος του ενός ή του άλλου γονιού. Το σίγουρο είναι πως με όποιον τρόπο κι αν αντιδράσουν, δεν θα γλιτώσουν τον πονοκέφαλο ή το στομαχόπονο που θα τους δημιουργήσει η ένταση και το στρες. Αν λοιπόν αντιληφθείτε πως λογομαχώντας έχετε ξεφύγει από τα όρια, ρίξτε τον τόνο της φωνής σας, χαμογελάστε κοιτάζοντας τα παιδιά και πείτε τους: «Όλα είναι εντάξει. Η μαμά και ο μπαμπάς μπορεί να μαλώνουν όπως μαλώνετε κι εσείς όταν δεν συμφωνείτε σε κάτι, αλλά ακόμα αγαπιούνται».

Οι αρνητικές συνέπειες μιας σύγκρουσης
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, οι συνέπειες των καβγάδων ανάμεσα στους γονείς, όταν τυχαίνει να βρίσκονται μπροστά τα παιδιά, προκαλούν:
• Αρνητικά συναισθήματα στην καθημερινή ζωή των παιδιών όπως συναισθηματική ανασφάλεια, αβεβαιότητα, δυσκολίες προσαρμογής, κατάθλιψη, άγχος, προβλήματα συμπεριφοράς και βαθιά ψυχολογικά τραύματα.
• Προβλήματα στον ύπνο εξαιτίας της λεκτικής εχθρότητας και των ξεσπασμάτων θυμού των γονέων, με αποτέλεσμα την επόμενη μέρα να είναι ευερέθιστα και κουρασμένα.

Μην ξεχνάτε:
• Μια βίαιη σκηνή ανάμεσα στους γονείς γίνεται αιτία ώστε το κύρος τους να ξεπέσει στα μάτια και τη συνείδηση των παιδιών.
• Συχνά τα παιδιά αυθαδιάζουν έπειτα από μια λογομαχία των γονιών.
• Η συμπεριφορά των γονιών είναι παράδειγμα προς μίμηση για τα παιδιά. Όταν λοιπόν το παράδειγμα που δίνουν διαψεύδει τα λόγια και τις συμβουλές τους, τότε τα αποτελέσματα είναι δυο φορές αρνητικά.
• Τα παιδιά συχνά πιστεύουν πως οι γονείς τους μαλώνουν επειδή τα ίδια δεν ήταν καλά, γι’ αυτό οι γονείς πρέπει να τους τονίζουν πως εκείνα δεν φταίνε για τον καβγά τους. Διαφορετικά, κινδυνεύουν να γίνουν ενοχικά παίρνοντας πάνω τους το άδικο σε όλη την υπόλοιπη ζωή τους.
• Την ώρα του γονεϊκού καβγά τα παιδιά νιώθουν εγκατάλειψη. Γι’ αυτό, θα πρέπει οπωσδήποτε, αργότερα, να τα προτρέψετε να εκφράσουν τα αισθήματά τους ώστε να πάρουν στη συνέχεια τις καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις που τόσο έχουν ανάγκη.

Πότε πρέπει να απευθυνθείτε σε ειδικό
Μερικές φορές οι γονείς, ακόμα κι όταν διαφωνούν, τα βρίσκουν μεταξύ τους, άλλες πάλι δεν τα καταφέρνουν. Στην περίπτωση πάντως που η σχέση δεν είναι αυτή ακριβώς που θέλετε, μην ανοίγετε καβγά όταν διαφωνείτε σε κάτι με τον σύζυγό σας, προτιμήστε να απευθυνθείτε και οι δυο σε έναν ειδικό (ψυχολόγο ή σύμβουλο γάμου) που θα σας βοηθήσει να βρείτε λύση στο πρόβλημα που σας χωρίζει. Θυμηθείτε πως είναι πολύ σημαντικό να μην επιτρέψετε στα παιδιά σας να αναλάβουν ρόλο ψυχολόγου στα δικά σας προσωπικά αδιέξοδα, καθώς κι εκείνα βρίσκονται σε πολύ δύσκολη συναισθηματική κατάσταση. Το κυριότερο στην περίπτωση αυτή είναι να τους επιτραπεί να παραμείνουν παιδιά.

Της Κατερίνας Παπαγεωργίου, με τη συνεργασία της ψυχολόγου Χρυσούλας Μαυράκη

http://www.myworld.gr