Το ΣΧΟΟΑΠ του πρώην Δήμου Αυλώνος και οι κατευθύνσεις που πρέπει να χαράξει

Παρατηρήσεις του Δημήτρη Κατσούλη

τ.Δημάρχου Αυλώνος

Η εκπόνηση του ΣΧΟΟΑΠ του Δήμου Αυλώνος είναι μία κρίσιμη διαδικασία χωροταξικού σχεδιασμού με άμεσες και μακροπρόθεσμες αναπτυξιακές διαστάσεις. Ασφαλώς η περίοδος της τραγικής κρίσης που διανύουμε δεν επιτρέπει αισιόδοξες προσδοκίες για το άμεσο μέλλον αλλά ταυτόχρονα επιβάλλει την προσγείωση του σχεδιασμού στις πραγματικές δυνατότητες των τοπικών κοινωνιών και ιδίως στην πραγματική προοπτική της ενδογενούς ανάπτυξης. 

Είναι υποχρεωτικά αναγκαία η συμβολή της τοπικής αυτοδιοίκησης και των τοπικών συλλογικών φορέων αλλά και της κοινωνίας των πολιτών στην γόνιμη και επιτυχή διαβούλευση και στην βέλτιστη επεξεργασία των προτάσεων. Αρκεί να υπάρξει ο διάλογος, η διαβούλευση. Μέχρι στιγμής απουσιάζει.

Από την ανάγνωση και την μελέτη των κειμένων που τέθηκαν υπόψη μου και είναι εκείνα επί των οποίων θα συζητούσε το Δημοτικό Συμβούλιο, προκύπτουν τα ακόλουθα:

Απουσιάζει η πρόταξη του γενικού αναπτυξιακού διακυβεύματος της περιοχής, του αναπτυξιακού οράματος. Η υπό σχολιασμό μελέτη δεν φαίνεται να γνωρίζει και κυρίως να αξιοποιεί τα πορίσματα του Ερευνητικού Προγράμματος του Ε.Μ.Π. που εκπονήθηκε το 2008-2009 αλλά ούτε θέτει στην θέση τους ένα άλλο σύστημα αξιολόγησης των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της περιοχής. 

Η καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης είναι ελλιπής τόσο στο πεδίο των υποδομών, όσο και του θεσμικού πλαισίου των οικισμών. Είναι όμως και εσφαλμένη. Μερικά παραδείγματα επιβεβαιώνουν αυτή τη διαπίστωση.

Οικισμός στον Άγιο Μερκούριο δεν υφίσταται, οριοθετημένος με θεσμικό πλαίσιο. Εσφαλμένα σημειώνεται στον ανυπόστατο οικισμό του Αγίου Μερκουρίου η σήμανση του αρχαιολογικού χώρου της Μουρτερής διότι ο χώρος αυτός βρίσκεται πάνω από το τμήμα Β΄ του οικισμού της Μουρτερής και ανήκει διοικητικά στην δημοτική ενότητα Κύμης.

Αναφέρεται ότι μόνο το Νεοχώρι και η Οκτωνιά έχουν δίκτυο αποχέτευσης ενώ η αλήθεια είναι ότι το Νεοχώρι δεν διαθέτει –δυστυχώς- δίκτυο αποχέτευσης ενώ στην Οκτωνιά έχει κατασκευαστεί προσφάτως δίκτυο αποχέτευσης στο μεγαλύτερο μέρος του οικισμού χωρίς όμως να λειτουργεί λόγω έλλειψης αποδέκτη. Αναφέρονται στις προστατευόμενες περιοχές το ρέμα της Μουρτερής και το Μανικιώτικο ενώ μόνο το πρώτο ανήκει στα όρια του Δήμου Αυλώνος. Δεν γίνεται καμία αναφορά στις δύο περιοχές αγροτικών αναδασμών, του Νεοχωρίου και της Αχλαδερής, στα προβλήματα και στις προοπτικές που ανοίγει ο σχεδιασμός τους κ.α.τ.

Στην προκαταρκτική πρόταση των χρήσεων γης και στον χάρτη που την συνοδεύει διαπιστώνονται επίσης σημαντικές παραλείψεις και λανθασμένες αξιολογήσεις. 

Συγκεκριμένα:

Η προκαταρτική πρόταση χρήσεων γης αναφέρεται στις τέσσερεις πολεοδομικές ενότητες χρησιμοποιώντας προφανώς διοικητικά ή γεωγραφικά κριτήρια αλλά δεν λαμβάνει υπόψη τις αλληλοεξαρτήσεις των οικισμών αλλά και την ιεράρχησή τους δεδομένου ότι δεν είναι ισοδύναμοι είτε λόγω πληθυσμού είτε λόγω γεωγραφικής θέσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις δεν έχουν ούτε την στοιχειώδη υποδομή πρόσβασης σε σχέση με την πολεοδομική ενότητα στην οποία εντάσσονται, όπως π.χ. η ένταξη της Ελαίας στην πολεοδομική ενότητα της Οκτωνιάς όταν δεν υπάρχει επαρκές οδικό δίκτυο που να συνδέει την Οκτωνιά με την Ελαία. 

Ο άλλος άξονας ανάπτυξης είναι η παράκτια ζώνη με τους παραλιακούς οικισμούς, τους φυσικούς πόρους και την διασύνδεση είτε με τον άλλον άξονα, τους επαρχιακού δρόμου είτε με κοντινούς ορεινούς οικισμούς όπως Οκτωνιά και Αχλαδερή. Έξω από τους δύο βασικούς άξονες ανάπτυξης βρίσκονται οικισμοί που μπορούν να τοποθετηθούν σε ένα δίκτυο χωριών με πολιτιστική, αρχιτεκτονική και ιστορική αξιολόγηση, όπως Οκτωνιά- Αχλαδερή- Άγιος Γεώργιος- Αγία Θέκλη, Ελαία (Κουρβίνο). Αυτούς τους διακριτούς αλλά και αλληλενδετους άξονες ανάπτυξης η προκαταρτική πρόταση δεν τους διακρίνει.

Στην πρόταση δεν αναπτύσσεται επαρκώς ο προσδιορισμός των χρήσεων γης σε σχέση με τις αναπτυξιακές δυνατότητες τη περιοχής. Ειδικότερα ενώ είναι Περιοχή Αιολικής Προτεραιότητας δεν γίνεται καμία μνεία στην χωροθέτηση των αιολικών πάρκων παρότι έχουν χορηγηθεί άδειες και αναμένεται η κατασκευή των δικτύων μεταφοράς. Συνεπώς ο τομέας της Ενέργειας και ειδικότερα της αιολικής ενέργειας αποτελεί ήδη πεδίο επιρροής και ενδιαφέροντος.

Στον χάρτη αποτυπώνεται η χάραξη της παράκαμψης των οικισμών Νεοχωρίου, Δάφνης και Λοφίσκου. Η σχετική χάραξη αυτή έχει προκριθεί με μελέτη της δεκαετίας του 1980 ενώ σήμερα τα δεδομένα έχουν μεταβληθεί. Συνεπώς η επικαιροποίηση της χάραξης, η αξιολογήση των εναλλακτικών χαράξεων είναι ζητήματα που επηρεάζουν τον σχεδιασμό μετατοπίζοντας του άξονες ανάπτυξης ή καλύτερα αναδιατάσσοντας την επιρροή των αξόνων ανάπτυξης στην εξέλιξη των οικισμών που παρακάμπονται. Η επόμενη φάση της εκπόνησης των προτάσεων πρέπει να επικεντρωθεί σε αυτό το ζήτημα και να ανοίξει η διαβούλευση. 

Η προστασία του περιβάλλοντος έχει θεμελιώδη σημασία στον σχεδιασμό της χωροταξικής οργάνωσης. Η οριοθέτηση των χρήσεων γης πρέπει να στοχεύει στην ανάδειξη και προστασία του υδάτινου κεφαλαίου της περιοχής και εν προκειμένω των μεγάλων – για τα μέτρα της περιοχής- ρεμάτων αλλά και των μικροτέρων που διέρχονται από οικισμούς. 

Γίνεται λόγος για το ρέμα της Μουρτερής το οποίο είναι ήδη προστατευόμενη περιοχή. Κατά κυριολεξία πρόκειται για τις εκβολές του ρέματος της Μουρτερής. Σε αυτές καταλήγει το μεγάλο ρέμα του Νηλέα το οποίο στα Χάνια συναντάται με το επίσης μεγάλο ρέμα του Χόνδρου. Η προστασία, η οριοθέτηση και η απόδοση της παρόχθιας ζώνης των ρεμάτων αυτών σε ήπιες και ελεγχόμενες δράσεις είτε αναψυχής (κυρίως Νηλέας) είτε βιολογικών καλλιεργειών (κυρίως Χόνδρος) είναι κεφαλαιώδους σημασίας. 

Η ιστορία έχει προικίσει την περιοχή του Δήμου Αυλώνος με σημαντικά πολιτιστικά μνημεία. Τα εμβληματικά μνημεία πρέπει να αποτελέσουν τους σταθμούς πολιτιστικών διαδρομών έτσι ώστε να αποτελέσουν ειδικούς άξονες ανάπτυξης συνδέοντας τον πολιτιστικό και θρησκευτικό τουρισμό με τον αγροτουρισμό και την ανάδειξη του φυσικού και αρχιτεκτονικού κάλους της περιοχής που τα φιλοξενεί. 

Τέλος, επισημαίνουμε την αξία και τη σημασία της εξειδίκευσης του άξονα της παράκτιας ζώνης. Σε αυτή έχουμε ήδη φαινόμενα ασχεδίαστης και αυθαίρετης δόμησης τόσο στην χωροθέτηση επαγγελματικών τουριστικών δραστηριοτήτων όσο και στην παραθεριστική κατοικία. Η πρόσφατη (2010) ολοκλήρωση της θεσμοθέτησης της ζώνης αιγιαλού και παραλίας στις σημαντικότερες παραλίες όπως της Μουρτερής, του Αγίου Μερκουρίου, του Μπουρνιά και της Κορασίδας αποτελεί την αναγκαία βάση για να υλοποιηθούν έργα ανάπλασης αλλά κυρίως να οργανωθούν πολεοδομικά οι οικισμοί όπου υπάρχουν ή να σχεδιαστούν νέοι οικισμοί εκεί όπου δεν έχουν θεσμοθετηθεί όπως π.χ. ο Άγιος Μερκούριος. 

Κοινή συνισταμένη της οργάνωσης των παραλιακών οικισμών, παρά τη διαφορετικότητα της έκτασης, της γεωμορφίας ή της υφιστάμενης κατάστασης, είναι η θέσπιση κανόνων που διασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος και την βιώσιμη ανάπτυξη. Ο σχεδιασμός των οικισμών σε Άγιο Μερκούριο και Μπουρνιά διαφορετικής μορφής και κατεύθυνσης αλλά με κοινά ποιοτικά χαρακτηριστικά σε συνδυασμό με την πολεοδομική οργάνωση της Μουρτερής η οποία είναι ήδη αναγνωρισμένος οικισμός παρέχουν τη δυνατότητα οργανωμένης και ποιοτικής αξιοποίησης των πλέον προνομιούχων παραλιών της Οκτωνιάς. 

Η πολεοδομική οργάνωση της Κορασίδας, η αναζήτηση κατευθύνσεων επέκτασης στον άξονα Κορασίδα Κάλαμος και στον άξονα Αχλαδερή- Κορασίδα αφού προηγουμένως εκπονηθεί προσεκτική γεωλογική μελέτη καθώς και η οριστική πλέον επίλυση των προβλημάτων της οριοθέτησης των ρεμάτων και της προστασίας της ακτής και του παραλιακού δρόμου είναι κεφαλαιώδους σημασία για την τουριστική ανάπτυξη και την προώθηση της σχεδιασμένης και οργανωμένης παραθεριστικής κατοικίας με ιδιαίτερη όμως φροντίδα για την προστασία του περιβάλλοντος και την αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας. Το ΣΧΟΟΑΠ πρέπει να θέσει τις κατευθύνσεις αυτού του σχεδιασμού.

Ανάλογης σημασίας είναι και η διευθέτηση των πολεοδομικών, χωροταξικών προβλημάτων και ιδίως της ανεπάρκειας των υποδομών στον οικισμό του Καλάμου. 

Το ΣΧΟΟΑΠ του πρώην Δήμου Αυλώνος είναι μία πολύ σημαντική υπόθεση για να απαξιωθεί στις διοικητικές ή στις τυπικές διαδικασίες διαβούλευσης. Πρέπει να γίνει αντικείμενο προβληματισμού, συζήτησης και αντιπαράθεσης, εάν χρειαστεί, μέσα στις τοπικές κοινότητες και στους συλλόγους της περιοχής. Αξίζει να ακουστεί η φωνή των νέων ανθρώπων που έχουν αναδείξει τα τελευταία χρόνια την ζωντάνια των συλλόγων. Αυτοί εξάλλου δικαιούνται να χαράξουν το μέλλον του τόπου με τα δικά τους μάτια, με τις δικές τους αξίες, της συμμετοχής, της βιώσιμης ανάπτυξης, του πολιτισμού και της νεωτερικότητας. 

Αναλυτικό κείμενο:  http://dimitris-katsoulis.blogspot.gr/2013/07/blog-post_5.html