Ψέματα γονέων που… παιδεύουν τα τέκνα

του Γιώργου Κόκουβα

«Θα σε αφήσω εδώ και θα φύγω κακομοίρη μου». Η παραπάνω φράση (παραλλάσσοντας την τελική προσφώνηση ανάλογα με τα κέφια) είναι το συχνότερο ψέμα που λένε οι γονείς στα παιδιά τους. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε διεθνής έρευνα, που μελέτησε όλα όσα σκαρφίζονται οι γονείς για να πείσουν τα πιτσιρίκια τους να κάνουν πράγματα που δεν θέλουν.

Η ιδιότητα του γονιού, άλλωστε, δεν είναι κάτι απλό. Συνεπάγεται δύσκολες καταστάσεις, άγχος για το αν κάνεις το καθετί που έχει σχέση με το παιδί σου σωστά, και σκηνικά- γόρδιους δεσμούς, που πρέπει να λύσεις για να βγεις αλώβητος από την μάχη με το παιδικό πείσμα. Όταν, λοιπόν, το «γιατί το λέω εγώ» της μαμάς ή του μπαμπά δεν πιάνει, επιστρατεύονται διάφορα ψέματα. Η έρευνα που αναφέραμε πιο πάνω εντόπισε τα πιο διαδεδομένα παγκοσμίως, εμείς προσθέτουμε και τα δικά μας «all time classics» και σας τα παραθέτουμε… με τα δάχτυλα σταυρωμένα πίσω από την πλάτη. 

-Σημείωση: Τα παρακάτω ψέματα δεν παρουσιάζονται φυσικά σαν ορθή παιδαγωγική τακτική, αλλά σαν τα πιο πολυχρησιμοποιημένα (κάτι που δεν τα κάνει απαραιτήτως σωστά).

*Θα σε παρατήσω και θα φύγω 

Όχι, δεν είναι απειλή μιας απατημένης συντρόφου, λίγο πριν ρίξει χαστούκι στον συνοδό της και αποχωρήσει από το ακριβό εστιατόριο. Είναι το πιο πολυχρησιμοποιημένο ψέμα του κόσμου στις τάξεις των γονιών, οι οποίοι βρίσκονται με το παιδί τους σε δημόσιο χώρο και δεν μπορούν να το πείσουν να συμπεριφερθεί όπως θέλουν. «Η διάχυση αυτού του ψέματος μπορεί να σχετίζεται με την καθολικότητα της πρόκλησης που αντιμετωπίζουν οι γονείς, όταν προσπαθούν να φύγουν από ένα μέρος, ενώ τα παιδιά τους δεν θέλουν», υποστηρίζουν οι ερευνητές. 

*Θα στο πάρω άλλη φορά 

Η υπόσχεση του γονιού ότι θα αγοράσει το αντικείμενο του πόθου του παιδιού κάποια αδιευκρίνιστη στιγμή στο μέλλον είναι εξίσου αγαπημένο «καταφύγιό» του, στις περιπτώσεις που βρίσκεται με το παιδί σε εμπορικό κατάστημα, και το τελευταίο στέκεται με γουρλωμένα μάτια μπροστά στην πανάκριβη παιχνιδοκονσόλα ή τσιρίζει αν δεν αποκτήσει την νέα Μπάρμπι. Εναλλακτικό ψέμα στην ίδια περίπτωση είναι το «δεν έχω φέρει χρήματα μαζί μου, την επόμενη φορά». 

*Αν δεν ησυχάσεις, θα φωνάξω την αστυνομία 

Πρόκειται για το κορυφαίο από το ψέματα που χρησιμοποιούνται για την βελτίωση της συμπεριφοράς των παιδιών και την πρόληψη για επόμενες φορές, αφού η απειλή της αστυνομίας θα γίνει μόνιμη κάτοικος της παιδικής συνείδησης. Παραλλαγές αυτού του ψέματος υπάρχουν πολλές: «Αν δεν καθίσεις φρόνιμα, θα σε φάει ο μπαμπούλας», «αν δεν φας όλο το φαγητό σου, θα σε πάρει ο γύφτος/ο λύκος/οτιδήποτε θεωρείται τρομακτικό», «αν δεν κοιμηθείς το μεσημέρι, θα σε πάρει ο μεσημεράς» είναι μερικά από τα… top hits. 

*Τα «αθώα» ψέματα 

Πέρα από τα παραπάνω ψέματα που λέγονται για βελτίωση της συμπεριφοράς, οι ειδικοί κατέληξαν πως εξίσου συχνά χρησιμοποιούνται «ψευδείς δηλώσεις που σχετίζονται με θετικά συναισθήματα», με άλλα λόγια μικρά ή μεγαλύτερα αθώα ψέματα για να μπορέσει το παιδί να διαχειριστεί καλύτερα μια άσχημη κατάσταση. Σε αυτή την κατηγορία, πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν τα ψέματα περί θανάτου. Για παράδειγμα, όταν πεθαίνει το κατοικίδιο της οικογένειας, το παιδί μαθαίνει ότι «έχει πάει να ζήσει στην μεγάλη φάρμα του θείου, όπου μπορεί να τρέχει και να παίζει ελεύθερα», ενώ όταν φεύγει από την ζωή κάποιο κοντινό πρόσωπο, μαθαίνουν πως «έχει πάει στον ουρανό». 

*Αν φας σοκολάτα, θα βγάλεις σπυράκια 

Από τα πιο «επιστημονικά» ψέματα που λένε οι γονείς, ο παραπάνω ισχυρισμός βασίζεται στην «θεωρία» πως τα παχυντικά προϊόντα κλείνουν τους πόρους και δημιουργούν σμήγμα στο πρόσωπο, που φέρνει την ακμή. Ωστόσο, όλη αυτή η επιστημονική ανάλυση την οποία παπαγαλίζουν πολλοί γονείς δεν έχει επιβεβαιωθεί ποτέ από καμία έρευνα – χωρίς αυτό να σημαίνει πως η υπερβολική κατανάλωση σοκολάτας δεν μπορεί να επιφέρει διαφορετικού τύπου προβλήματα. 

*Αν βλέπεις συνεχώς τηλεόραση, θα καταστρέψεις τα μάτια σου 

Άλλο ένα από τα «επιστημονικά» ψέματα, η θεωρία της τηλεοπτικής μάστιγας εναντίον της όρασής μας είναι από εκείνες τις περιπτώσεις που πολλοί γονείς αναπαράγουν, χωρίς να ξέρουν και οι ίδιοι ότι δεν ισχύουν. Συγκεκριμένα, αυτό που μπορεί να προκαλέσει η τηλεόραση είναι κούραση των μυών του ματιού που σχετίζονται με την εστίαση, αλλά αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό, είναι πως τα μάτια των παιδιών προσαρμόζονται και εστιάζουν πολύ πιο εύκολα από των ενηλίκων. 

Στην ίδια κατηγορία «μύθων» που διαιωνίζονται οικογενειακά είναι το ότι θα πάθεις αρθρίτιδα αν «σπας» συχνά τα δάχτυλά σου, ότι αν καταπιείς τσίχλα θα μείνει στο στομάχι σου για επτά χρόνια, ότι αν βγεις έξω με βρεγμένα μαλλιά θα αρπάξεις κρύωμα, ότι αν «στραβώνεις» τα μάτια σου σκόπιμα θα αλληθωρίσεις μόνιμα και (για τους πιο συντηρητικούς) ότι ο αυνανισμός προκαλεί… τύφλωση. 

*Περισσότερα «αθώα» ψέματα 

Μερικά ακόμη ψεματάκια που όλοι ακούσαμε σαν παιδιά ξεστομίζονται για να κάνουν το παιδί να αισθανθεί καλύτερα ή για να αποφύγουν οι γονείς μια ιδιαίτερα άβολη συζήτηση ή απορία του «σπλάχνου» τους. Σε αυτή την κατηγορία εμπίπτουν τα εξής: 

-Τα μωρά τα φέρνει ο πελαργός 

-Ο Άη Βασίλης θα σου φέρει δώρο αν είσαι καλό παιδί 

-Το δόντι το παίρνει η νεράιδα 

-Δεν πειράζει που έπεσες και χτύπησες, μεγάλωσες