Γιατί τα παιδιά γίνονται επιθετικά

Η επιθετικότητα είναι η πιο κοινή συναισθηματική αντίδραση της παιδικής ηλικίας. Έχει ως κύριο γνώρισμά της τη σκόπιμη εχθρική διάθεση και αποσκοπεί στο να προκαλέσει πόνο, ζημιά και άγχος στους άλλους. Ήδη το μωρό από τον 6ο μήνα της ζωής του αρχίζει να αντιδρά με θυμό που τον εκφράζει με κλάματα και ξεφωνητά σε καταστάσεις που του δημιουργούν δυσαρέσκεια. Στο τέλος του 1ου έτους εμφανίζει εκρήξεις οργής όπως το να κλαίει έντονα, να χτυπιέται στο πάτωμα, να κρατάει την αναπνοή του και να δαγκώνει τα δάχτυλά του.

Στη νηπιακή ηλικία το παιδί, σύμφωνα με το ygeianews.gr, αρχίζει να γίνεται επιθετικό αφού αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να στρέψει τις ενέργειές του εναντίον άλλων προσώπων και αντικειμένων, αυτών που εμποδίζουν την άμεση εκπλήρωση των επιθυμιών και των σχεδίων του.

Τα μικρότερα παιδιά χρησιμοποιούν περισσότερο σωματική βία ( κλωτσιές, χτυπήματα, δαγκωματιές, καταστροφές αντικειμένων) ενώ τα παιδιά της σχολικής ηλικίας χρησιμοποιούν περισσότερο λεκτικά σχήματα όπως ύβρεις και απειλές απέναντι στους συνομηλίκους τους.

Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για την αρχική αιτία της επιθετικότητας και τους παράγοντες που την προκαλούν. Οι βασικές απόψεις είναι:

α) ότι η επιθετικότητα είναι μία ενδογενής αντίδραση του ατόμου που στηρίζεται σε βιολογικά και γενετικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα

β) ότι η επιθετικότητα εξαρτάται από διαπροσωπικούς και κοινωνικούς παράγοντες

γ) ότι η επιθετικότητα είναι αποτέλεσμα ενίσχυσης και μίμησης επιθετικών προτύπων.

Οι κυριότερες αλλαγές που έχουν παρατηρηθεί στην επιθετικότητα με την πάροδο της ηλικίας είναι οι εξής:

στα παιδιά νηπιακής ηλικίας η επιθετικότητα είναι περισσότερο συντελεστικής μορφής, αποσκοπεί δηλαδή στη απόκτηση ή στη διατήρηση κάποιου αντικειμένου ή δικαιώματος. Στα μεγαλύτερα παιδιά σχολικής ηλικίας η επιθετικότητα είναι κυρίως εχθρικής μορφής και συνοδεύεται από εκδικητική διάθεση

η συχνότητα και η ένταση της επιθετικής συμπεριφοράς μειώνονται καθώς μεγαλώνει το παιδί. Η επιθετικότητα κορυφώνεται στο 2ο έτος της ηλικίας ενώ παρουσιάζεται σημαντική μείωση τα επόμενα χρόνια

τα αγόρια παρουσιάζουν περισσότερη επιθετικότητα από τα κορίτσια. Η διαφορά αυτή γίνεται μεγαλύτερη με την πάροδο της ηλικίας. Το γεγονός αυτό οφείλεται τόσο σε βιοχημικούς παράγοντες (ανδρογόνος ορμόνη ) όσο και σε κοινωνικούς παράγοντες (διαφορετικός τρόπος ανατροφής των δύο φύλων)

η ένταση της επιθετικής συμπεριφοράς στα αγόρια παραμένει με την πάροδο της ηλικίας συγκριτικώς σταθερή .Έτσι το αγόρι που στην προσχολική ηλικία έχει μεγάλο βαθμό επιθετικότητας θα συνεχίσει να είναι το ίδιο επιθετικό ως έφηβος αλλά και ως ενήλικας

Τα βασικότερα αίτια που επηρεάζουν τα παιδιά και τους δημιουργούν μία πιο επιθετική συμπεριφορά είναι τα εξής:

α) συγκρούσεις που προκύπτουν μεταξύ γονέων και παιδιού για θέματα καθημερινής φροντίδας (το παιδί αρνείται επίμονα να φάει, να πλυθεί, να κοιμηθεί)
β) συγκρούσεις που προκαλούνται από τις απαγορεύσεις των γονέων προς το παιδί να εκτελέσει μία δραστηριότητα ή να σταματήσει κάποια ενέργεια
γ) συγκρούσεις που είναι αποτέλεσμα δυσκολιών στις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ παιδιού και γονέων όπως 1) το παιδί πιστεύει ότι δεν το προσέχουν οι γονείς του όσο αυτό θέλει 2) το παιδί νιώθει παραμελημένο με την άφιξη του καινούριου μωρού στην οικογένεια ή 3) το παιδί δυσκολεύεται να εκφράσει εύκολα τις επιθυμίες του
Επίσης οι πιο συνήθεις χρονικές περίοδοι κατά τις οποίες «πυροδοτείται» η επιθετικότητα των παιδιών είναι:
α) κάποιες συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, κυρίως πριν το φαγητό αλλά και πριν τον ύπνο, προφανώς λόγω κόπωσης του παιδιού
β) περίοδοι αδιαθεσίας του παιδιού (κρυολογήματα, πυρετός)
γ) συμμετοχή του παιδιού σε ποικίλες κοινωνικές δραστηριότητες (επισκέπτες στο σπίτι ή γιορτές)

Συνήθως, οι γονείς που τα παιδιά τους έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνουν επιθετικά είναι :

1) Όσοι χρησιμοποιούν αυστηρές τιμωρίες. Αυτό συμβαίνει γιατί η τιμωρία προκαλεί έντονη θυμική αναστάτωση στο παιδί με αποτέλεσμα να του προκαλείται μεγαλύτερη επιθυμία για επιθετική συμπεριφορά.

2) Όσοι είναι οι ίδιοι επιθετικοί γονείς αφού αποτελούν πρότυπο για μίμηση. Το παιδί εκδηλώνει περισσότερη επιθετικότητα μιμούμενο τις επιθετικές ενέργειες του γονέα.

3) Όσοι δείχνουν τεράστια ανοχή στην επιθετικότητα του παιδιού με το να το αφήνουν τελείως ελεύθερο να εκδηλώνει τις επιθετικές του ενέργειες. Οι γονείς θα πρέπει να αποτρέπουν τη δημιουργία εκρηκτικών καταστάσεων και να προσπαθούν να καθησυχάσουν και να επαναφέρουν το παιδί τους γρήγορα στην τάξη και στην ηρεμία.

Τέλος, πρέπει να τονίσουμε πως δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες για την αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς των παιδιών παρά μόνο κάποιες στρατηγικές οι οποίες πρέπει να είναι εξατομικευμένες, ευέλικτες και να εμπεριέχουν εφευρετικότητα και δημιουργική κατανόηση των βαθύτερων αιτιών που κάνουν το παιδί ευερέθιστο και επιθετικό.