Γιατί αυτοκτονούμε κάθε 40 χρόνια;

*του Λυκούργου Λιαρόπουλου

Δύο φίλοι συναντιούνται τυχαία στο γιατρό τους. Ο ένας, βαρύς καπνιστής με έντονο αναπνευστικό πρόβλημα, ο άλλος, εμφανώς παχύσαρκος. Ο γιατρός συμβουλεύει τον πρώτο να κόψει το τσιγάρο γιατί αλλιώς θα πεθάνει. Για το δεύτερο, η συμβουλή είναι σοβαρή δίαιτα για να χάσει τουλάχιστον τριάντα κιλά. Σκασμένοι οι δύο φίλοι, φεύγουν μαζί. Μόλις βγαίνουν στο δρόμο, ο καπνιστής βγάζει το πακέτο και ανάβει τσιγάρο. «Δεν μας παρατάς ρε φίλε, δεν γίνεται», λέει. Ο χοντρός τον κοιτάει σκεπτικός και απαντά «Εδώ δίπλα είναι ένα τσιπουράδικο με φοβερούς μεζέδες». Φεύγουν μαζί, ρίχνοντας μία ένοχη ματιά στην πολυκατοικία του γιατρού.

 Ιδανικοί αυτόχειρες υπάρχουν παντού και πάντοτε. Τα νεκροταφεία είναι γεμάτα από άτομα που ενώ έχουν ενημερωθεί, διαλέγουν να αγνοήσουν το πραγματικό τους συμφέρον από αδυναμία, από βλακεία, σίγουρα από κάποιας μορφής μειονεξία. Υπάρχει, τέλος, και το ενδεχόμενο της συνειδητής αργής αυτοκτονίας με αντάλλαγμα κάποια απόλαυση. Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου, θα έλεγε ο ποιητής, αλλά τι να πούμε όταν η ίδια συμπεριφορά παρατηρείται σε ένα έθνος, σε έναν ολόκληρο λαό;

«Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή», είπε ο εθνικός μας ποιητής, αλλά δεν ξέρω τι θα έλεγε σήμερα. Ποια ελεύθερη ζωή προτιμάμε, αντί ποιας σκλαβιάς; Αυτοκτονούμε ως έθνος και ως χώρα, αυτό είναι φανερό, αλλά το κάνουμε γιατί; Από βλακεία, από άγνοια, από γινάτι; Υπάρχει κάτι στο συλλογικό μας υποσυνείδητο, στη μοίρα μας, που «επιβάλλει» την αυτοκαταστροφή; «Έχουμε ήδη γυρίσει 40 χρόνια πίσω» γράφει ο Κώστας Σοφούλης. Ο πειρασμός της αναφοράς στο 1974 ως περιγραφή του σημερινού πολιτικού σκηνικού, είναι μεγάλος, όπως άλλωστε και η παρομοίωση του Αλέξη Τσίπρα με τον Α. Παπανδρέου. Και μόνο η ανθρωπογεωγραφία του σημερινού ΣΥΡΙΖΑ με τα «μπάζα» του ΠΑΣΟΚ να τον φέρνουν στο 30%, αρκεί. Και όμως, φοβάμαι ότι γυρνάμε πολύ πιο πίσω, ίσως εκεί από όπου δεν φύγαμε ποτέ. Στην εποχή της Τουρκοκρατίας.

Το νέο Ελληνικό έθνος μετράει ζωή 165 ετών πριν από τη δική μας γενιά. Ένας σημερινός 25άρης φέρει στο πολιτισμικό του DNA την ιστορική εμπειρία, αλλά και το μορφωτικό κεκτημένο μόλις επτά γενεών από την εποχή της Επανάστασης του 1821. Όποιος θυμάται τον παππού του σήμερα, έχει ήδη φτάσει στο 1920. Είχαμε και τότε εκλογές και περιφρονώντας το διεθνή παράγοντα, φτάσαμε εθνικά υπερήφανοι στη Μικρασιατική Καταστροφή. Άλλες τέσσερις γενιές πίσω και φτάσαμε στο 1826, τότε που ο Ιμπραήμ αλώνιζε, ενώ εμείς σφαζόμασταν μεταξύ μας. Μόνο κατά λάθος, στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, σώθηκε η Μετεπαναστατική Ελλάδα από τις ξένες δυνάμεις. Σήμερα, αφού σωθήκαμε προσωρινά από ξένους δανειστές και εταίρους, ετοιμαζόμαστε να τους πετάξουμε τα δισεκατομμύρια «στα μούτρα» και να γυρίσουμε εθνικά υπερήφανοι πίσω στις σπηλιές με τη δραχμή μας.

Τι είναι αυτό που μας υποχρεώνει, λες, να αυτοκτονούμε κάθε 30-40 χρόνια; Εθνικές καταστροφές, χρεοκοπίες, εμφύλιοι, δικτατορίες, επαναλαμβάνονται δύο αιώνες τώρα με συχνότητα που εκπλήσσει. Γενιά παρά γενιά, η Ελλάδα συμπεριφέρεται σαν ψυχικά διαταραγμένο άτομο, που δεν αντέχει την ευτυχία και τα χαλάει όλα καθώς πλησιάζει προς την επιτυχία. Η αλήθεια, όπως επισημαίνει ο Κων. Παπαρρηγόπουλος, ίσως βρίσκεται στην «...επικρατήσασα τότε εν ταις ηπειρωτικαίς της Ελλάδος χώρας αμάθεια». Η αμάθεια αυτή οφείλεται στο ότι «αι φοβεραί ανωμαλίαι και καταστροφαί της 15ης και 16ης εκατονταετηρίδας δεν επέτρεψαν την ίδρυσιν σχολών νέων, ώστε αι ηπειρωτικαί χώραι εστερήθησαν επί 200 περίπου έτη πάσης παιδεύσεως». Η αμάθεια αυτή εμποδίζει ακόμη και σήμερα, και παρά τις προσπάθειες πολλών, τον Έλληνα να κατανοήσει και να ενσωματωθεί στο ευρωπαϊκό πολιτισμικό κεκτημένο. Και πάλι ο μεγάλος ιστορικός, αναφερόμενος στην ηπειρωτική Ελλάδα (σε αντίθεση με τα νησιά) εξηγεί: «Επί του διανοητικού όμως βίου των χωρών τούτων, δεν φαίνεται επενεργήσασα η φραγκοκρατία».

Αντίθετα, η Ελλάδα, παρά την Ενετική κατά τόπους επιρροή και την αξιοσημείωτη πνευματική ανάπτυξη στα νησιά και στα Γιάννενα, δεν κατόρθωσε μέχρι τις μέρες μας να αποφασίσει αν (θέλει να) ανήκει στη Δύση ή στην Ανατολή του Βυζαντίου και της Τουρκοκρατίας. Γι' αυτό ένας επίδοξος Πρωθυπουργός που μορφώθηκε (;) στα 15μελή και στις καταλήψεις των Πανεπιστημίων της Μεταπολίτευσης, χλευάζει, περιφρονεί και προκαλεί την Ευρώπη. Στο κόμμα των νέων «κλεφτών και αρματολών», δεν ταιριάζει ο ορθολογισμός της Δυτικής πραγματικότητας. Θα το υποστούμε και αυτό;

Ο κ. Λυκούργος Λιαρόπουλος είναι ομοτ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών